بود، می دانند که بعد از مرگ به جای او نشست.9 به توصیه عمر بن عبدالعزیز توبه کرد، اما باز به مذهب خود بازگشت.10 برخی آورده اند که پیامبر (صلی الله علیه وآله) او را مذمت کرده و فتنه او را از شیطان بدتر دانسته بود.11 او تا سال 107هـ زنده بود12 و هشام بن عبدالملک (حکومت 105 ـ 125هـ ) او را برای مناظره با اوزاعی دعوت کرد.13 این مناظره منجر به صدور فتوای اوزاعی بر قتل او شد.14 به دستور هشام در باب کیسان دمشق به دار آویخته شد.15 او یکی از کاتبان بلیغ عصر خود بود.16 رسائل او در مجموعه ای گردآوری شده است که حدود دو هزار ورقه می باشد.17

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ مدینة دمشق 48/186.
[2] ــ مفتاح السعاده 2/146.
[3] ــ لسان المیزان 4/424.
[4] ــ طبقات المعتزله 25.
[5] ــ مفتاح السعادة 2/147.
[6] ــ الموسوعة العربیة المیسره 2/1260.
[7] ــ تاریخ ادیان و مذاهب جهان 3/1282.
[8] ــ الانساب 4/327.
[9] ــ لسان المیزان 4/424.
[10] ــ تاریخ الاسلام 7/441.
[11] ــ تاریخ مدینة دمشق 48/187.
[12] ــ التاریخ الکبیر 7/103.
[13] ــ تاریخ مدینة دمشق 48/205.
[14] ــ العقد الفرید 2/220.
[15] ــ تاریخ مدینة دمشق 48/205.
[16] ــ لسان المیزان 4/424.
[17] ــ الفهرست (الندیم) 131.*

دیگر منابع: التاریخ الکبیر 7/103 المعارف 625 الفرق بین الفرق 14، 96 و 190 میزان الاعتدال 3/338 الضعفاء الکبیر 3/436 الکامل فی الضعفاء 6/10.

غیلان ـ ذوالرمه (77 ـ 117هـ )

ابوالحارث غیلان بن عقبة بن بهیش بن مسعود ذوالرمه عدوی مضری.

در سال 77هـ متولد شد.1 در سرزمین عراق بادیه نشین بود،2 ولی بصره و کوفه را هم دیده است.3 او از ابن عباس روایت نقل کرده4 که ظاهراً با واسطه بوده است. ابوعمرو بن علاء و عیسی بن عمر نحوی5 نیز از او روایت نقل کرده اند و عیسی بن عمر اشعار او را می نوشت.6 ایشان از شاعران مشهور زمان خود بود.7 در تشبیه دستی توانا داشت و در بلاغت سرآمد بود.8 اکثر اشعارش تشبیب9 و ذکر زیبایی های زنان به خصوص میة دختر مقاتل، و خرقاء10 بوده است. او عاشق آن دو بود و در وصف آنها شعری سرود.11 بعضی اشعار او را به آرایش عروسان تشبیه کرده اند که در بدو سرایش خوب، ولی در بر تکرار، زیبایی خود را از دست می دهد.12 به گفته ابوالفرج اصفهانی، او نمازی نیکو و با خشوع داشته است.13 اشعاری از او بر جای مانده که احول آنها را جمع آوری کرده است.14 دیوان اشعارش موجود است15 و به چاپ نیز رسیده است.16 او در چهل سالگی در سال 117هـ 17 در اصفهان18 درگذشت و در حزوی به خاک سپرده شد.19

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 5/124.
[2] ــ تاریخ الاسلام 7/357.
[3] ــ الاغانی 18/5.
[4] ــ مختصر تاریخ دمشق 20/226.
[5] ــ سیر اعلام النبلاء 5/267.
[6] ــ مختصر تاریخ دمشق 20/227.
[7] ــ وفیات الاعیان 4/11.
[8] ــ الاغانی 18/8 و 9.
[9] ــ الاعلام 5/124.
[10] ــ تاریخ الاسلام 7/356.
[11] ــ خزانة الادب 1/51.
[12] ــ الموشح 446.
[13] ــ الاغانی 18/46.
[14] ــ الفهرست (الندیم) 87.
[15] ــ تاریخ التراث العربی 2 / 3 / 132.
[16] ــ ریحانة الادب 2/263.
[17] ــ طبقات الشعراء (جمحی) 127.
[18] ــ روضات الجنات 6/3.
[19] ــ مختصر تاریخ دمشق 20/238.*

دیگر منابع: الذریعه 2/9 / 343 طبقات فحول الشعراء 534.

فارس ـ قزوینی (م پیش از 254هـ )

فارس بن حاتم بن ماهویه قزوینی، معروف به ابن ماهویه.

از اصحاب امام رضا1 و امام هادی(علیهما السلام) 2 بود و در محله عسکر سامرا می زیست.3 گفته شده که او در این مکان حبس بوده است.4 وی از جمله محدثانی است که بسیار اندک روایت نقل کرده و روایات منقوله وی ضعیف است.5 رجال نویسان وی را فردی غالی، ملعون6 و بدعت گذار در دین، دروغگو و فاسق و فاجر دانسته اند. به گفته کشّی، ابن ماهویه و جمعی دیگر از راویان دروغگو بوده و مورد لعن و نفرین امام هادی(علیه السلام) قرار گرفته اند و حتی امام دستور قتل وی را صادر فرموده و برای قاتل وی بهشت را ضمانت کرده بود. وی سرانجام نیز به جزای عمل خود رسید.7 تاریخ کشته شدن وی دقیقاً معلوم نیست، ولی پیش از 254هـ بوده است. او دارای آثار و تألیفاتی بوده که از آن جمله است: التفصیل عدد الائمّه(علیهم السلام) و الردّ علی الاسماعیلیه.8

پی نوشت ها

[1] ـ خلاصة الاقوال 247.
[2] ــ رجال الطوسی 420.
[3] ــ رجال النجاشی 2/174.
[4] ــ طرائف المقال 1/338.
[5] ــ رجال النجاشی 2/174.
[6] ــ رجال الطوسی 420.
[7] ــ اختیار معرفه الرجال 522 و 524.
[8] ــ رجال النجاشی 1/174.*