دیگر منابع: الذریعه 4/355 تنقیح المقال 2/1 منهج المقال 257 حاوی الاقوال 4/188 نقد الرجال 264 قاموس الرجال 7/292 معجم رجال الحدیث 13/238 التحریر الطاووسی 471 هدیة العارفین 1/813.

فتح ـ ترکی (م 247هـ )

ابومحمد فتح بن خاقان بن احمد بن غرطوج ترکی بغدادی، معروف به ابن خاقان.

گفته شده که در اصل از شاهزادگان1 ایرانی بود2 و در شمار ادیبان و شاعران برجسته زمان خویش محسوب می شد،3 ولی ظاهراً آن گونه که از نسب او بر می آید، از ترکانی است که وارد ایران شده و سپس به دربار خلفای عباسی راه یافتند. الندیم وی را فردی بسیار با ذکاوت، دارای هوشی سرشار و ادیبی صاحب نام معرفی کرده و گفته که منزل وی پایگاه فصحای عرب و دانشمندان کوفه و بصره بود. وی آن قدر به کتاب و کتابخوانی علاقه داشت که به هنگام دستشویی رفتن نیز از مطالعه دست برنمی داشت.4 به علاوه، از ذوق شعری نیز برخوردار بوده و اشعاری را نیز سروده که یحیی بن حکیم اسلمی برخی از آنها را روایت کرده است.5

کسانی چون مبرّد و احمد بن یزید مؤدب از وی حکایت کرده و مطالبی را نقل کرده اند.6 وی علاوه بر فعالیت های علمی، از مشاغل اجرایی و سیاسی نیز به دور نبوده است. در آغاز به دربار معتصم (خلافت 218 ـ 227هـ ) و واثق بالله عباسی (خلافت 227 ـ 232هـ ) راه یافت و به ایشان خدمت می کرد.7 پس از آن به دستگاه خلافت متوکل عباسی (خلافت 232 ـ 247هـ ) پیوست و آن چنان مورد جذب و حمایت او قرار گرفت که حتی بر همه بستگان و فرزندان خویش مقدم می داشت و برادر خطاب می کرد.8 وی به عنوان وزیر متوکل در خدمت دستگاه حکومت بود9 و مدتی نیز امارت شام را بر عهده داشت.10 او دارای آثار و تألیفاتی نیز بوده که از آن جمله است: البستان که این کتاب را محمد بن عبدربه، ملقب به رأس البغل برای ابن خاقان نگاشت الروضة و الزهر الصید و الجارح و اختلاف الملوک. سرانجام او و متوکل عباسی در سال 247هـ در یک شب و با هم به قتل رسیدند.11

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 130.
[2] ــ الاعلام 5/133.
[3] ــ معجم الادباء 16/175 معجم الشعراء 171.
[4] ــ الفهرست (الندیم) 130.
[5] ــ معجم الادباء 16/175.
[6] ــ تاریخ الاسلام 18/390.
[7] ــ معجم الادباء 16/177.
[8] ــ الفهرست (الندیم) 130.
[9] ــ تاریخ بغداد 12/389.
[10] ــ سیر اعلام النبلاء 12/389.
[11] ــ الفهرست (الندیم) 130.*

دیگر منابع: معجم المؤلفین 8/47 هدیة العارفین 1/814 النجوم الزاهرة 2/325 دول الاسلام 133 شذرات الذهب 2/114 مختصر تاریخ دمشق 20/2512 المنتظم 11/357.

فتح ـ جرجانی (در عصر امام هادی(علیه السلام))

ابو عبدالله فتح بن یزید جرجانی.

شیخ طوسی نام وی را در زمره اصحاب امام هادی(علیه السلام) و در شمار راویانی آورده که از ائمه(علیهم السلام)روایتی نقل نکرده اند.1 برخی احتمال داده اند که او از شاگردان امام رضا(علیه السلام)هم باشد.2 محدثانی چون مختار بن بلال بن مختار بن ابی عبیده،3 احمد بن ابی عبدالله برقی4 و عبدالله بن حسن علوی5 از وی روایت کرده اند. برخی نوشته اند که وی از عقیده ای صحیح برخوردار بود،6 اما علامه حلی معتقد است که وی از راویان مجهول بوده و روایات وی دچار ضعف و تردید است.7 کتاب المسائل از آثار اوست که آن را از امام ابوالحسن(علیه السلام)روایت کرده است،8 اما اینکه ابوالحسن کنیه امام رضا(علیه السلام) است یا امام هادی(علیه السلام)، تردید است.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال الطوسی 89 و420.
[2] ــ جامع الرواة 2/1.
[3] ــ الفهرست (طوسی) 126.
[4] ــ رجال النجاشی 2/177.
[5] ــ جامع الرواة 2/1.
[6] ــ مستدرکات علم رجال الحدیث 6/192.
[7] ــ خلاصة الاقوال 247.
[8] ــ رجال النجاشی 2/177.*

دیگر منابع: رجال البرقی 60 منهج المقال 258 نقد الرجال 264 معجم رجال الحدیث 13/246 مجمع الرجال 5/13 معالم العلماء 92 الذریعه 6/357 رجال ابن داود 492 طرائف المقال 1/338.

فرح ـ سندی (در عصر امام کاظم(علیه السلام))

فرح (فرج) سندی.

برخی او را فرزند سندی دانسته اند.1 وی از موالی علی بن یقطین2 و یکی از اصحاب امام کاظم(علیه السلام)بوده است.3 افرادی چون احمد بن ریاح (رباح) از او روایت نقل کرده اند. او از محدثان شیعه مذهب بوده است.4 او دارای کتاب الحدیث بوده است.5