چون علی بن مهزیار، احمد بن ابی عبدالله برقی (م 280هـ ) و محمد بن عیسی از وی روایت کرده اند.3 وی از راویان مورد اعتماد شیعه و از دین داران واقعی و بااستقامت بود.4 کشّی وی را از فقها و اصحاب اجماع دانسته و گفته است که علمای امامیه همگی اتفاق نظر دارند بر اینکه هر آنچه اصحاب اجماع گفته و بر آن صحّه گذارده اند، صحیح و قابل قبول همگان است.5 وی دارای آثار و تألیفاتی نیز بوده که از آن جمله کتاب الصلاة و کتاب النوادر می باشد.6 تاریخ درگذشت وی به دست نیامد، ولی با توجه به اساتید و شاگردانش، از رجال قرن سوم به شمار می آید.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 2/175.
[2] ــ رجال الطوسی 357 و 385.
[3] ــ معجم رجال الحدیث 13/273.
[4] ــ رجال النجاشی 2/175.
[5] ــ اختیار معرفة الرجال 556.
[6] ــ رجال النجاشی 2/175 و 176.*

دیگر منابع: الفهرست (طوسی) 126 رجال البرقی 49 مجمع الرجال 5/18 منهج المقال 259 نقد الرجال 265 رجال ابن داود 271 معالم العلماء 92 خلاصة الاقوال 133 الذریعه 15/406.

فضل ـ ابن ابی لهب (نیمه دوم قرن اول هجری)

فضل بن عتبه بن ابی لهب.

یکی از شاعران و ستایش گران اهل بیت(علیهم السلام) که ابن شهرآشوب او را در ردیف صحابه و تابعین شمرده است.1 وی معاصر فرزدق (م 110هـ ) و احوص (م حدود 95هـ ) بوده است.2 محتوای اشعار فضل بیشتر در مدح علی(علیه السلام) و ایمان و فضیلت آن حضرت نسبت به دیگران بوده است. در موردی وقتی ولید بن عقبه، حاکم مدینه در سال 61هـ3 درباره عثمان مرثیه سرایی و به امیرمؤمنان علی(علیه السلام)جسارت نمود، فضل ابیاتی در آنجا قرائت کرد.4 مورد دیگر، اقدام شجاعانه وی در پاسخ گویی به تهدید ولید بود. وقتی عایشه، طلحه، زبیر و پسرش عبدالله تصمیم قطعی بر علیه امام(علیه السلام) گرفتند، ولید اشعاری در تهدید بنی هاشم نوشت و فضل نیز جواب پرعتابی به او ارسال نمود.5 در برخی منابع، اشعار فضل را با فضل بن عباس بن عتبه و فضل بن عباس بن عبدالمطلب اشتباه گرفته اند، چرا که عباس بن عتبه در روز وفات رسول خدا(صلی الله علیه وآله) کودک بود و خیلی بعید است که پسرش تا زمان کشته شدن عثمان به حدی برسد که جواب ولید را بگوید. فضل بن عباس بن عبدالمطلب نیز در سال هجدهم وفات یافت.6 دیوان شعر تنها اثر مانده از اوست.7

پی نوشت ها

[1] ـ معالم العلماء /138.
[2] ــ اقسام الموالی 29.
[3] ــ تاریخ الطبری 5/474.
[4] ــ بحار الانوار 38/275.
[5] ــ الغدیر 8/288.
[6] ــ مجالس المؤمنین 1/197.
[7] ــ الذریعه 9/836.*

دیگر منابع: الامام علی(علیه السلام) 441 مناقب آل ابی طالب(علیه السلام) 2/268 نهج الایمان 561 صراط المستقیم 2/71 الدرجات الرفیعه 194 الغارات 2/778 الفصول المختاره 268 مناقب اهل البیت(علیهم السلام) 47 الاستیعاب 3/1133 شجرة طوبی 1/141 المراجعات 264 الغدیر 7/302 9/258 و 1/13 تاریخ الیعقوبی 2/103 عبدالله بن سبأ 1/139 مجمع الزوائد 9/271 فتح الباری 5/222 عیون الاثر 2/272 الاصابه 3/512 الاعلام 5/150 انساب الاشراف 308 معجم البلدان 1/90 ، 2/319 و 3/272 کشف الغمه 2/270.

فضل ـ اشعری (در عصر امام صادق(علیه السلام))

فضل بن محمد اشعری کوفی.

وی یکی از اصحاب امام صادق(علیه السلام) و از موالی ابوموسی اشعری بوده است.1 نام وی با عنوان فضل و فضیل ذکر شده است.2 او از افرادی چون عبدالله بن بکیر3 و یحیی بن ابی زکریا روایت نقل می کرد.4 افرادی چون حسن بن علی بن فضال5 و محمد بن ابی عمیر از او روایت نقل می کردند.6 برخی او را امامی مذهب دانسته اند.7 او دارای کتاب الحدیث می باشد8 که مشترک بین او و برادرش ابراهیم بن محمد اشعری است و حسن بن علی بن فضال آن را روایت کرده است.9

پی نوشت ها

[1] ـ رجال البرقی 34.
[2] ــ رجال النجاشی 2/172 اختیار معرفة الرجال 181.
[3] ــ معجم رجال الحدیث 13/14 و 15.
[4] ــ جامع الرواة 2/8.
[5] ــ رجال النجاشی 2/172.
[6] ــ اختیار معرفة الرجال 181.
[7] ــ رجال النجاشی 2/172.
[8] ــ الذریعه 6/357.
[9] ــ الفهرست (طوسی) 8.*

دیگر منابع: مستدرکات علم رجال الحدیث 6/215 دائرة المعارف الشیعیة العامه 14/168 نقد الرجال 268 معالم العلماء 5 التحریر الطاووسی 91 تنقیح المقال 2/12.

فضل ـ اعور (در عصر امام صادق(علیه السلام))

ابومحمد فضل (فضیل) بن عثمان مرادی کوفی صیرفی اعور صائغ.

شیخ طوسی فضیل اعور و فضیل بن عثمان صیرفی را جداگانه