ذکر کرده، ولی می گوید که گمان می کنم هر دو یک نفرند.1 مؤید اتحاد آن دو، اینکه خود شیخ در رجال نامی از صیرفی نبرده و روایتی نیز از او نقل نشده است. اعور از اصحاب امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) شمرده شده2 و از امام صادق(علیه السلام)روایت کرده است.3 علی بن عبدالعزیز، ابن ابی عمیر، طلحة بن زید، سیف بن عمیره و دیگران از وی روایت کرده اند.4 ایشان از فقها و بزرگان اصحاب بود که حلال و حرام را از او اخذ می کردند.5 نجاشی او را کاملا توثیق کرده و از کتاب او که گروهی آن را روایت کرده اند، خبر داده است.6

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (طوسی) 126.
[2] ــ رجال الطوسی 132 و 268.
[3] ــ رجال النجاشی 2/169.
[4] ــ جامع الرواة 2/7 و 9.
[5] ــ تنقیح المقال 2/12.
[6] ــ رجال النجاشی 2/170.*

دیگر منابع: رجال البرقی 34 رجال ابن داود 273 خلاصة الاقوال 133 الذریعه6/357.

فضل ـ انباری (پیش از 160 ـ پس از 252هـ )

ابوعلی فضل بن جعفر بن فضل بن یونس أنباری نخعی کوفی، معروف به ابوعلی بصیر.

نیاکان وی ایرانی و از مردم انبار بودند، سپس به کوفه رفته و در میان قبیله یمنی نخع ساکن شدند و نسبت «ولاء» با آنان برقرار ساختند.1 ولادت فضل پیش از سال 160هـ و احتمالا در کوفه بود2 و همان جا رشد کرد.3 در خردسالی پدر را از دست داد و از همان دوران به شعر روی آورد.4 در محفل ادیبان، نحویان، زبان شناسان و مجالس درس آنان که البته در کوفه آن روزگار فراوان بود، دانش آموخت. ابوعلی علاوه بر اینکه شاعری بلیغ، فصیح و حاضرجواب بود،5 نویسنده ای چیره دست به شمار می رفت و دارای نامه ها و مکاتبات بسیاری بوده که مشهور است.6 وی به سال 221هـ شهر سامرا را برای زندگی برگزید و در آنجا معتصم عباسی (خلافت 218 ـ 227هـ ) و خلفای پس از او، صاحب منصبان و امیران لشکری را مدح گفت.7 همچنین درباره به خلافت رسیدن معتز خلیفه عباسی (خلافت 25
[1] ـ 255هـ ) اشعاری سرود.8 وی با شاعر معروف، ابوالعیناء محمد بن قاسم بن خلاء به هجو کردن یکدیگر پرداخته و نامه نگاری های جالبی که در آنها اشعاری نیز به کار رفته، داشته اند.9 ابوعلی عضو گروهی بود که به هزل گویی و هرزه درآیی شهرت داشتند، چنان که گفته اند: در عیاشی و هرزگی از هیچ کس و هیچ چیز پروا نداشت و گاه در می گساری چنان زیاده روی می کرد که اختیار از کف می داد.10 او با اینکه نابینا و به عباسیان وابسته بود، گرایش های شیعی نیز از خود نشان می داد و به شفاعت اهل بیت(علیهم السلام) و اصل تبری و تولی ایمان داشت.11 از وی دو اثر به نام های کتاب رسائل و دیوان شعر بر جای مانده است. به نوشته الندیم، دیوان شعر او دارای پنجاه برگ بوده است.12 بصیر اندکی قبل از مرگ، عقلش را به خاطر مرض سوداء از دست داد13 و در سال 251هـ یا پس از آن در سامرا درگذشت.14 برخی متأخران تاریخ وفاتش را در سال 25515 یا پس از سال 258هـ ذکر کرده اند.16

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الشعراء 165.
[2] ــ دائرة المعارف بزرگ اسلامی 6/30 و 31.
[3] ــ تاریخ التراث العربی 2/4/100.
[4] ــ معجم الادباء 13/180 و 181.
[5] ــ الفهرست (الندیم) 137 ـ 139.
[6] ــ طبقات الشعراء (ابن معتز) 397 و 398.
[7] ــ معجم الشعراء 165.
[8] ــ مروج الذهب 4/169 معجم الشعراء 165.
[9] ــ الفهرست (الندیم) 137 ـ 139.
[10] ــ دائرة المعارف بزرگ اسلامی 6/30 و 31.
[11] ــ لسان المیزان 4/438.
[12] ــ الفهرست (الندیم) 137 ـ 139.
[13] ــ نکت الهمیان 225.
[14] ــ معجم الشعراء 165.
[15] ــ الاعلام 5/147.
[16] ــ دائرة المعارف بزرگ اسلامی 6/29.*

دیگر منابع: معالم العلماء 141 سمط اللآلی 276 الاغانی 10/211 و 23/34 الموشح 348 نهایة الارب 3/93 دائرة المعارف الاسلامیه 3/674 صبح الاعشی 9/167 و 217 التمثیل المحاضرة 91 نور القبس 219 و 322 وفیات الاعیان 4/343 عیون الاخبار 2/36 الامالی (قالی) 1/85 ربیع الابرار 4/100 زهر الاداب 2/374.

فضل ـ بغدادی (در عصر امام کاظم(علیه السلام))

فضل بن سلیمان بغدادی کاتب مداینی.

در شمار اصحاب امام صادق(علیه السلام)یاد شده1 و از آن بزرگوار و همچنین از امام کاظم(علیه السلام)روایت نقل کرده است.2 افرادی چون علی بن محمد بن سلیمان3 و محمد بن موسی مداینی4 از او روایت نقل کرده اند. فضل متولی نوشتن دیوان خراج و مالیات منصور (خلافت 136 ـ 158هـ ) و مهدی عباسی (خلافت 158 ـ 169هـ )بوده و کتاب یوم ولیلة را تصنیف کرده است.5

پی نوشت ها

[1] ـ رجال الطوسی 270.
[2] ــ رجال النجاشی 2/167.
[3] ــ جامع الرواة 2/5.
[4] ــ رجال النجاشی 2/167.
[5] ــ همان.*