فقه به نام الفوائد فی الفقه بوده است.10 وی سرانجام در سال 236هـ در بغداد درگذشت.11

پی نوشت ها

[1] ـ الجواهر المضیئه 1/407.
[2] ــ الثقات 9/6.
[3] ــ تاریخ بغداد 12/357.
[4] ــ لسان المیزان 4/445.
[5] ــ الجرح و التعدیل 7/66.
[6] ــ تاریخ الاسلام 17/295.
[7] ــ تاریخ بغداد 12/359.
[8] ــ الجرح و التعدیل 7/69.
[9] ــ تاریخ الاسلام 17/295.
[10] ــ هدیة العارفین 1/818.
[11] ــ تاریخ بغداد 12/360.*

دیگر منابع: فرهنگ زندگی نامه ها 1/618 اخبار القضاة 3/239 تاریخ الطبری 8/637، 642 و 645 سیر اعلام النبلاء 11/103 میزان الاعتدال 3/357 معجم المؤلفین 8/70.

فضل ـ رازی (م حدود 290هـ )

ابوالعباس فضل بن شاذان بن عیسی رازی.

فقیه عامی مذهب، مفسر و از قاریان ری بود.1 به گفته الندیم، هر دو گروه شیعه و حشویه او را از خود می دانستند.2 حشویه لقبی برای اصحاب حدیث است، از آن جهت که غالباً قائل به تجسم و تشبیه خداوند بودند و احادیث منتسب به رسول خدا(صلی الله علیه وآله) را بدون تحقیق می پذیرفتند.3 ولی ظاهراً الندیم به خطا پنداشته است که وی همان فضل بن شاذان بن خلیل نیشابوری شیعی معروف است. شیخ طوسی متوجه این اشتباه شده و می گوید: به نظر می رسد آن کسی که الندیم ذکر کرده، فضل بن شاذان رازی عامی باشد که عامه از او روایت کرده اند.4

احمد بن یزید حلوانی، محمد بن عیسی اصفهانی، اسماعیل بن ابی اویس، سعید بن منصور،5 محمد بن ادریس اشعری، نوح بن انس، فضل بن یحیی بن شاهین و عمرو بن بکیر از اساتید او بوده اند. وی همچنین از ابوعمر دوری، یحیی بن عبدالحمید، محمد بن حمید رازی،6 احمد بن عبدالله بن یونس و برخی دیگر روایت کرده است. ابوحاتم محمد بن ادریس رازی و پسرش عبدالرحمان رازی صاحب کتاب الجرح و التعدیل (م 327هـ )،7 پسرش ابوالقاسم عباس بن فضل، ابن خرطبه، محمد بن عبدیل، صالح بن مسلم، احمد بن محمد بن عبدالصمد، محمد بن احمد بن هارون، احمد بن عثمان بن شبیب رازی، ابویحیی زکریا یشکری و برخی دیگر هم از او روایت کرده اند.8 عبدالرحمان رازی او را فردی راستگو دانسته9 و ابوعمرو دانی او را به خاطر علم و عدالت و وسعت اطلاعات ستوده است.10 وی در حدود 290هـ درگذشت11 و کتاب هایی بر مبنای عقاید حشویه بر جای نهاد که عبارت اند از: التفسیر القرائات و السنن در فقه.12

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 20/149.
[2] ــ الفهرست (الندیم) 287.
[3] ــ فرهنگ فرق اسلامی 158.
[4] ــ الفهرست (طوسی) 125.
[5] ــ تاریخ الاسلام 20/149.
[6] ــ غایة النهایه 2/10.
[7] ــ الجرح و التعدیل 7/63.
[8] ــ غایة النهایه 2/10.
[9] ــ الجرح و التعدیل 7/63.
[10] ــ تاریخ الاسلام 20/149.
[11] ــ غایة النهایه 2/10.
[12] ــ الفهرست (الندیم) 287.*

دیگر منابع: طبقات المفسرین (داوودی) 2/33 الفهرست (الندیم) 38 معرفة القراء الکبار 1/191 215 و 216 التدوین فی اخبار قزوین 3/294 قاموس الرجال 8/417 معجم رجال االحدیث 13/302 تفسیر و مفسران 2/179.

فضل ـ رقاشی (م حدود 200هـ )

ابوالعباس فضل بن عبدالصمد بن فضل رقاشی بصری رشیدی.

وی از موالی رقاش، تیره ای از ربیعه به شمار می رفت1 و اصالتاً ایرانی بود، اما در بصره نشو و نما یافت2 و اهل آنجا به شمار می رفت و سپس به بغداد منتقل شد.3 او شاعری نیکوسرا بود و شاعرانی او را هجو کرده اند.4 او معاصر ابونواس بوده و تا آخر عمر با وی به هجو می پرداخت. رقاشی خلفای زمان خویش هارون الرشید (خلافت 170 ـ 193هـ ) و محمد امین (خلافت 193 ـ 198هـ ) را مدح می کرد و در خدمت آنها بود و سپس به برمکیان پیوست و آنها را مدح نمود و بعد از مرگشان نیز اشعاری در سوگ آنها سروده است.5 او با اینکه شخصی بی برگ و تهیدست بود، اظهار بی نیازی و عزت و بلندپروازی می کرد.6 او بعد از برمکیان به طاهربن حسین پیوست و با او به خراسان رفت و در همان جا وفات یافت.7 وفات او حدود 200هـ بیان شده است.8 اشعاری از او به جای مانده که برمکیان آن را جمع آوری کرده اند9 و بالغ بر یکصد ورقه می باشد.10

پی نوشت ها

[1] ـ فوات الوفیات 3/183.
[2] ــ تاریخ التراث العربی 2 / 4 / 70.
[3] ــ تاریخ بغداد 12/345.
[4] ــ الاعلام 5/150.
[5] ــ الاغانی 12/245.
[6] ــ تاریخ بغداد 12/345.
[7] ــ الاغانی 16/246 طبقات الشعراء (ابن معتز) 227.
[8] ــ الاعلام 5/150.
[9] ــ تاریخ التراث العربی 2 / 4 / 71.
[10] ــ الفهرست (الندیم) 186.*