تاریخ درگذشت او نیز گزارش نشده است؛ ولی برخی منابع متأخر، درگذشت او را در حدود سال 310 هجری آورده اند. 3

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست 144. 2 ـ معجم الادبا 4 / 230. 3 ـ هدیه العارفین 1 / 57.

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 7 / 388؛ ایضاح المکنون 1 / 125.

محمد غفوری

احمد ـ کاتب

احمد ـ کاتب (م. 312ق)

احمدبن محمد بن سلیمان بن بشار کاتب ملقب به ابن بشار

الندیم وی را از نظر بلاغت و شیوه نگارش، کاتبی برجسته و استاد ابوعبداللّه کوفی وزیر به شمار آورده است. دو کتاب نیز به او منسوب دانسته است؛ یکی الخراج که کتابی بزرگ در حدود هزار ورق بوده و دیگری الشراب (البیوتات) والمنادمه. الندیم می گوید هر دو را با خط ابن بشار دیده است. 1 برخی منابع متأخر، درگذشت او را در سال 312 هجری آورده اند. 2

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 150. 2 ـ هدیه العارفین 1 / 57.

دیگر منابع: معجم الادباء 4 / 189؛ الوافی بالوفیات 8 / 52؛ دایره المعارف بزرگ اسلامی 3 / 112؛ لغت نامه دهخدا 1 / 263.

محمد غفوری

احمد ـ کاتب

احمد ـ کاتب (م. 313ق)

ابوالحسین احمدبن محمدبن یحیی کاتب، مشهور به ابن ابی بغل

ازآنجاکه وی و برادرش ابوالحسن محمدبن محمد همزمان در فعالیت های سیاسی شرکت داشته اند و منابع تاریخی از هر دو با عنوان ابن ابی البغل نام برده اند، گاه اطلاعات آنها با یکدیگر آمیخته است. الندیم او را به فصاحت و بلاغت و شیوانگاری ستوده و او را شاعری توانمند و دارای مروت و جوانمردی دانسته است. وی می گوید احمد در دوران مقتدر (295 ـ 320ق) از ولایت داری اصفهان خوانده شد تا به وزارت گماشته شود. 1 زمانی برادرش ابوالحسن محمد کوشید وزارت خلیفه مقتدر عباسی را برای او فراهم کند و حتی خلیفه را بر آن داشت که وی را از محل سکونتش فرا خواند؛ ولی پیش از آنکه به پایتخت برسد، رقیبان او خلیفه را از تصمیم خود منصرف کردند و حتی دستور تبعید دو برادر را از خلیفه گرفتند، که با شفاعت برخی
درباریان از این کار صرف نظر شد و ابوالحسین احمد بر ولایت اصفهان باقی ماند. 2 گزارش ها درباره وی و برادرش قدری آشفته است؛ چنان که به نظر می رسد ابوالحسین محمد کاتب و شاعر بوده است؛ نه ابوالحسین احمد به ویژه که این نام و کنیه، بسیار تصحیف پذیرند. همچنین گفته می شود وی دستگیر و زندانی شد و در سال 299 هجری در زندان از دنیا رفت؛ 3 ولی این مطلب در منابع متقدم به چشم نمی خورد؛ بلکه فقط گفته می شود دو برادر پس از آنکه پشتوانه خود در دستگاه خلافت را از دست دادند، برکنار و زندانی شدند. 4 افزون براین ابوالحسین احمد تا سال 312 هجری زنده بود5 و در سال 313 هجری از دنیا رفت. 6 به همین دلیل روایتی که در کتاب دلایل الامامه درباره دیدار او با امام زمان علیه السلام آمده، با تاریخ زندگی و درگذشت او تناسب ندارد؛ زیرا در این روایت، محمدبن هارون بن موسی تلعکبری از ابن ابی البغل روایت می کند که او گفت زمانی با ابومنصور ابن صالحان اختلاف پیدا کردیم و او در تعقیب من بود که به کاظمیه رفتم و در حرم، امام عصر (عج) به من فرمود دعای « یا من اظهر الجمیل » را بخوانم. چنین کردم و ابن صالحان دنبالم فرستاد و به خاطر امام زمان (عج) از من گذشت. 7 محمدبن هارون که راوی از ابوالحسین است، پس از سال 313، یعنی مرگ مروی عنه به دنیا آمده است. 8 همچنین ابومنصور ابن صالحان وزیر آل بویه در حدود سال های 374 و 379 هجری بوده9 و در سال 416 هجری از دنیا رفته است. 10

ابوالحسین احمد دارای اشعار زیادی است که در منابع ادبی از آنها یاد شده11 و الندیم می گوید پنجاه ورقه شعر داشته است. 12 او همچنین رساله هایی درباره فتح بصره از خود به جا گذاشت. 13

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 152. 2 ـ تجارب الامم 5 / 73؛ الکامل 8 / 64. 3 ـ هدیه العارفین 2 / 23. 4 ـ تجارب الامم 5 / 143. 5 ـ تاریخ الطبری 11 / 246. 6 ـ الوافی بالوفیات 2 / 36. 7 ـ دلائل الامامه 551. 8 ـ زیرا پدرش هارون بن موسی درگذشته به سال 385 است (ر. ک: رجال (الطوسی) 449). 9 ـ تجارب الامم 7 / 126؛ تاریخ الاسلام 26 / 485. 10 ـ المنتظم 15 / 173. 1
[1] ـ الوافی بالوفیات 2 / 36؛ معجم البلدان ذیل دیرالاعلی؛ الاغانی 23 / 60. 12 ـ الفهرست (الندیم) 193. 13 ـ الفهرست (الندیم) 152؛ هدیه العارفین 2 / 23.

مصطفی صادقی