ابومنصور ثمالی5 و برخی معاصران6 اشعاری را به وی نسبت داده اند. به نوشته الندیم قسطابن لوقا ـ ریاضی دان و مترجم نامدار ـ در پاسخ به کتابی که ابوعیسی درباره نبوت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نوشته بود، رساله ای برای وی نگاشت. 7 تاریخ دقیق درگذشت وی معلوم نیست؛ ولی در برخی منابع متأخر حدود 320 هجری آمده است. 8

پی نوشت ها

1ـ الفهرست (الندیم) 160 ـ 161. 2ـ معجم الادبا 3 / 244. 3 ـ المختصر فی اخبار البشر 1 / 3. 4 ـ کشف الظنون 1 / 264. 5 ـ یتیمه الدهر 3 / 248. 6ـ الغدیر 4 / 51. 7ـ الفهرست (الندیم) 353. 8ـ کشف الظنون 1 / 264.

دیگر منابع: مروج الذهب 1 / 14؛ الوافی بالوفیات 7 / 228؛ معجم المؤلفین 2 / 24؛ تاریخ حکماءالاسلام 129؛ تاریخ الحکما 263؛ عیون الانبا 329؛ تاریخ التراث العربی 1 / 2 / 156.

اسماعیل اسماعیلی

احمد ـ موصلی

احمد ـ موصلی (210 ـ 307ق)

ابویعلی احمدبن علی بن مثنی بن یحیی تمیمی موصلی

در سال 2101 یا 2202 هجری در موصل عراق به دنیا آمد. 3 پس از دوران کودکی به تحصیل علم پرداخت. در نوجوانی به کمک پدر و دایی خود، محمدبن احمدبن ابی المثنی برای آموختن دانش به شهرهای گوناگون سفر کرد و از استادان بسیاری بهره برد. در فقه از شاگردان ابویوسف، فقیه زمانه، کسب دانش کرد4 و در علوم حدیث از یحیی بن معین، علی بن جعفر، غسان بن ربیع و محمدبن منهال بهره مند شد. 5 او نام استادان خود را در معجم الشیوخ آورده است. 6 ابویعلی با تلاش بسیار و تحمل رنج سفر، محدثی نامدار و مورد اعتماد اهل سنّت شد. نام او به سبب آگاهی از احادیث گوناگون، سلسله سند و راویان آنها در زمره حافظان حدیث درآمد. 7 موصلی احادیث بسیاری نقل کرده و شاگردان بسیاری پرورد، که نسائی، ابوحاتم ابن حبّان، حمزه بن محمد کنانی و نصربن احمد مرجی از آن جمله اند. 8 رجال شناسان اهل سنّت از این محدث بزرگ به اعتماد یاد کرده و او را اهل صدق، امانت، دینداری و بردباری دانسته اند. 9 از او آثاری در زمینه زهد و موضوعات دیگر بر جای مانده که المسند، المعجم، اجزای حدیثی10 و المفارید عن رسول الله صلی الله علیه و آلهنمونه ای از آنهاست. 11 زرکلی وی را دارای دو مسند کوچک و بزرگ می داند که نسخه خطی یکی از آن دو در سال 1826 میلادی در چهار مجلد در کتابخانه
آصفیه و سندیه موجود بوده است. 12 ابویعلی پس از عمری دراز به سال 307 هجری از دنیا رفت. 13

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 23 / 201. 2 ـ النجوم الزاهره 3 / 197. 3 ـ کتاب الثقات 8 / 55. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 14 / 174. 5 ـ تاریخ الاسلام 23 / 200. 6 ـ طبقات علماءالحدیث 2 / 428. 7 ـ تذکره الحفاظ 2 / 708. 8 ـ سیر اعلام النبلاء 14 / 177 ـ 178. 9 ـ طبقات علماءالحدیث 2 / 429. 10 ـ هدیه العارفین 1 / 57. 1
[1] ـ المستدرک علی معجم المؤلفین 69. 12 ـ الاعلام 1 / 171. 13 ـ الکامل فی التاریخ 8 / 122.

دیگر منابع: طبقات المحدثین باصبهان 1 / 204؛ طبقات الحفاظ 309؛ العبر 1 / 452؛ معجم البلدان 5 / 225؛ الوافی بالوفیات 7 / 241؛ کشف الظنون 2 / 1736؛ البدایة والنهایه 11 / 130؛ دول الاسلام 168؛ مرآه الجنان 2 / 186؛ شذرات 2 / 250؛ معجم المؤلفین 2 / 17؛ تاریخ التراث العربی 1 / 1 / 334.

اسماعیل اسماعیلی

احمد ـ نامی

احمد ـ نامی (309 ـ 399ق)

ابوالعباس احمدبن محمدبن هارون نامی دارمی مِصّیصی

وی در سال 309 هجری به دنیا آمد. از شاعران بزرگ روزگار خویش و هم تراز با ابوطیب متنبی از یاران خاص سیف الدوله بن حمدان بود. وی با متنبی، وقایع و معارضاتی نیز داشت. ابوالعباس فردی فاضل، ادیب و عارف به دانش واژه شناسی و ادبیات بود. او کتاب امالی خویش را در حلب املا کرد و در آن از بزرگانی چون ابوالحسن علی بن سلیمان اخفش، ابن درستویه و ابوعبداللّه کرمانی روایت کرد. ابوالقاسم حسین بن علی بن ابی اسامه حلبی و برادرش ابوالحسین احمد و نیز ابوبکر خالدی و قاضی ابوطاهر صالح بن جعفر هاشمی از شاگردان وی بودند. نامی سرانجام پس از 90 سال زندگی در سال 399 هجری در حلب از دنیا رفت که البته برخی درگذشت وی را در سال 370 یا 371 هجری نیز دانسته اند. 1 نامی به غیر از کتاب الامالی کتاب دیگری به نام القوافی نگاشت. 2 از وی 150 ورقه شعر نیز باقی است. 3

پی نوشت ها

[1] ـ وفیات الاعیان 1 / 125. 2 ـ اعیان الشیعه 3 / 108. 3 ـ الفهرست (الندیم) 195.

دیگر منابع: یتیمه الدهر 1 / 279؛ تاریخ الاسلام 26 / 433؛ الوافی بالوفیات 8 / 96؛ ریحانه الادب 6 / 125؛ الاعلام 1 / 210.

سیدمهدی حسینی عربی