مقایسه کرده است. 16 ولی دراین میان در برخی موارد با تصریح به نام بلاذری، مطالبی از وی نقل کرده17 که در فتوح البلدان بلاذری یافت نمی شود و این مطالب به عنوان بازیافته هایی از کتاب البلدان یا فتوح البلدان دیگر بلاذری (که الندیم بدان اشاره کرده) 18 برای ما اهمیت دارد. نکته دیگر اینکه کتاب البلدان و مختصرالبلدان، کتاب هایی صرفاً جغرافیایی نیست؛ بلکه مجموعه ادبی از شعر و طنز و بیان آداب و رسوم و فرهنگ مردم هر منطقه و احادیث رسول خدا صلی الله علیه و آله و داستان ها و مطالب عجیب و غریب دیگر است. 19 وی در مواردی به مقایسه میان آداب و رسوم و فرهنگ مردم دو منطقه پرداخته است؛ مانند مقایسه ای که بین آداب و رسوم مردم هند و مردم چین به عمل آورده20 که قابل توجه است. به ویژه وی به ذکر عجایب و غرایب هر منطقه اصرار فراوان دارد. 21 مَقْدسی در انگیزه خود بر تألیف کتاب احسن التقاسیم فی معرفه الأقالیم بر ابن فقیه انتقاد کرده که وی جز شهرهای بزرگ را نام نبرده و چیزهایی در کتاب خود آورده که آوردن آن سزاوار نبود؛ گاهی وی خواننده را به زهد در دنیا کشانده و گاهی به دنیا ترغیب می کند، گاهی انسان را می گریاند و گاهی می خنداند. 22 ولی در جای دیگر از وی نقل کرده که دلیل آوردن این حکایت ها و مطالب اضافی، این بوده که خواننده، خسته و آزرده نشود. 23

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 4 / 238. 2 ـ البلدان 111. 3 ـ التدوین 1 / 31؛ معجم الادبا 4 / 200. 4 ـ هدیه العارفین 1 / 62. 5 ـ ایضاح المکنون 1 / 543. 6 ـ الفهرست (الندیم) 171. 7 ـ احسن التقاسیم 5. 8 ـ البلدان، مقدمه 6. 9 ـ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 4 / 238. 10 ـ البلدان، مقدمه 7 ـ 9. 1
[1] ـ معجم البلدان 5 / 311. 12 ـ الفهرست (الندیم) 171. 13 ـ البلدان 509. 14 ـ الفهرست (الندیم) 171. 15 ـ البلدان، مقدمه، به نقل از تاریخ الادب الجغرافی العربی 1 / 221؛ یادداشت های قزوینی 6 / 12
[1] ـ 122. 16 ـ البلدان، مقدمه 16. 17 ـ البلدان 565. 18 ـ الفهرست (الندیم) 125 ـ 126. 19 ـ مختصر البلدان، مقدمه مؤلف 6. 20 ـ البلدان 71. 2
[1] ـ البلدان 93، 129، 158 و 648. 22 ـ احسن التقاسیم 4. 23 ـ احسن التقاسیم 5.

دیگر منابع: المنتظم 1 / 154؛ الجغرافیة والجغرافیین 198؛ تاریخ آداب اللغة العربیه 1 / 512؛ معجم المطبوعات العربیه 1 / 206 و 2 / 1895؛ معجم مصنفی الکتب العربیه 63؛ الذریعه 26 / 108؛ مقدمه بر تاریخ علم 1 / 734؛ دانشنامه ایران و اسلام
5 / 766 و 6 / 767؛ ریحانه الادب 8 / 140؛ الاعلام 1 / 208؛ دایره المعارف بزرگ اسلامی 4 / 408؛ فرهنگ زندگی نامه ها 1 / 642؛ معجم المؤلفین 2 / 81.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

احمد ـ همدانی

احمد ـ همدانی (م. 377ق)

ابوحامد احمدبن حسین بن علی همدانی معروف به ابن طبری

پدرش اهل همدان بودند. او که در خراسان و گویا بخارا می زیست، از محضر احمدبن خضر مروزی، احمدبن محمدبن عمر مکندری، محمدبن عبدالرحمان دغولی و برخی دیگر از شاگردان علی بن جعد و علی بن خشرم حدیث شنید و در جوانی به بغداد سفر کرد و در آنجا به کسب علم فقه از محضر ابوالحسین کرخی و ابوالقاسم صفار بلخی پرداخت و از فقهای بزرگ حنفی شد. ابوحامد پس از مهارت یافتن در فقه و حدیث، به خراسان بازگشت و در بخارا عهده دار منصب قاضی القضات شد. در کنار آن به تدریس و نگارش کتاب نیز مشغول بود. در کهن سالی دوباره راهی بغداد شد و به تدریس حدیث پرداخت. چند سال بعد به بخارا بازگشت. علمای رجال اهل سنّت ابن طبری را محدثی ثقه، متقن، فقیه، اهل رأی و مورخ دانسته اند. کسانی چون ابوالحسن دارقطنی، ابوبکر برقانی و ابوطالب محمدبن حسین بن احمد بکیر از او روایت کرده اند. همدانی در سال 376 یا 377 هجری در بخارا از دنیا رفت. درگذشت او را در سال 373 هجری در مرو نیز گفته اند. کتاب التاریخ اثر اوست. 1

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 4 / 107؛ جواهرالمضیئه 1 / 161.

دیگر منابع: الکامل فی التاریخ 9 / 51؛ البدایة والنهایة 11 / 305؛ تاریخ نیشابور (حاکم نیشابوری) 149 ش1682؛ طبقات السنیه 1 / 340؛ المنتظم 14 / 323؛ الوافی بالوفیات 6 / 347؛ تاج التراجم 37؛ الفوائدالبهیّه 18؛ طبقات الفقهاءالشافعیه 116؛ هدیه العارفین 1 / 98؛ فرهنگ زندگی نامه ها 1 / 538؛ الایرانیون والادب العربی 2 / 444؛ دایره المعارف الشیعیه العامة 2 / 513.

رضا جعفر نوقاب

احمد ـ یشکری

احمد ـ یشکری (م. حدود 370ق)

ابوالعباس احمدبن منصوربن أغرّ یشکری دینوری

او اهل دینور ـ نزدیک کرمانشاه ـ بود و در بغداد سکونت داشت و در آنجا به نقل روایت از استادان خود همچون ابوبکربن ابی داوود