جعفر که قاعدتا در همان محل دعوت پدرش، یمن ساکن بوده، پس از درگذشت پدرش و تشکیل دولت فاطمیان اسماعیلی، در سال 322 هجری به مصر رفت. پس از درگذشت عبیدالله المهدی (حکومت 298 ـ 322ق)، پسرش محمد القائم بامرالله (حکومت 322 ـ 334ق) جانشین او شد و جعفر که از ترویج کنندگان مذهب اسماعیلی بود، از مقام و منزلتی والا برخوردار شد؛ تا آنجا که گفته اند بر قاضی نعمان مغربی (م. 363ق) که یکی از ارکان دولت فاطمی در فقه و قضا بود، برتری یافت. 9 بااین همه آگاهی دیگری از او در دست نیست و همین نکته، جایگاه برتر او را خدشه دار می کند. برای جعفربن منصورالیمن آثاری شمرده اند که عبارت اند از: اسرارالنطقاء (سرائرالنطقاء) در باب قصص پیامبران، الفرائض وحدودالدین، الشواهد والبیان، المراتب والمحیط (مراتب المحیط)، الرضاع فی الباطن، الفترات والقرانات (الجفرالاسود)، الرشد والهدایه، رسالة فی معنی الاسم الاعظم، العالم والغلام، الکشف فی تأویل بعض الآیات، تأویل سوره النساء، تأویل الزکاة، 10 تأویل الحروف المجموعه، 11 بیان تأویل قصص الانبیاء. 12 کتاب آخری احتمالاً همان اسرارالنطقاء باشد. همچنین کتابی تاریخی درباره پدرش و چگونگی فتح یمن به دست او داشته و عمادالدین قرشی اسماعیلی مذهب (م. 872ق) از آن در کتاب عیون الاخبار بهره برده است. 13 تاریخ درگذشت جعفر در منابع ثبت نشده؛ ولی در سال 380 هجری زنده بوده است. 14

پی نوشت ها

[1] ـ شرح الاخبار 3 / 403. 2 ـ تاریخ الاسلام 20 / 27. 3 ـ تاریخ ابن خلدون 4 / 30. 4 ـ الکامل فی التاریخ 8 / 30. 5 ـ شرح الاخبار 3 / 403؛ تاریخ ابن خلدون 4 / 31 و 32. نیز ر. ک: نهایه الارب فی فنون الادب 28 / 7
[1] ـ 101. 6 ـ عیون الاخبار وفنون الآثار 6 / 49 ـ 51؛ الذریعه 9 / 1129، 16 / 111 و 150 و 20 / 292. 7 ـ تاریخ ابن خلدون 4 / 30 و 31؛ الکامل فی التاریخ 8 / 30؛ نهایة الارب 28 / 71. 8ـ تاریخ ابن خلدون 4 / 30. 9 ـ عیون الاخبار وفنون الآثار 6 / 49 ـ 50؛ اعلام الاسماعیلیه 185. 10 ـ الاسماعیلیه بین الحقائق والاباطیل 421. 1
[1] ـ تاریخ التراث العربی 1 / 3 / 369. 12 ـ اعلام الاسماعیلیه 185. 13 ـ عیون الاخبار وفنون الآثار 6 / 51. 14 ـ تاریخ التراث العربی 1 / 3 / 368.

دیگر منابع: تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 3 / 354.

محمد غفوری

جعفر ـ أودیجعفر ـ أودی (م. قرن 4ق)

ابوعبداللّه جعفربن احمدبن یوسف أودی أزدی کوفی

وی اهل کوفه و از بزرگان علماء امامیّه بوده و فردی مورد اعتماد به شمار می رفته است. 1 کسانی چون ابن عقده (م333)، محمدبن جعفر ذهلی2 و علی بن حسین بن شقیر که از استادان شیخ صدوق بوده از وی روایاتی را نقل کرده و ظاهراً از او بهره علمی برده اند. 3 أودی دارای اثری به نام کتاب المناقب بوده است. 4

پی نوشت ها

[1] ـ خلاصه الاقوال 33. 2 ـ رجال (النجاشی) 1 / 304. 3 ـ طبقات اعلام الشیعه 1 / 69. 4 ـ تنقیح المقال 1 / 213.

دیگر منابع: رجال (ابن داوود) 82؛ معجم رجال الحدیث 4 / 53؛ اعیان الشیعه 4 / 84؛ منتهی المقال 2 / 233؛ مستدرکات علم الرجال 2 / 144؛ قاموس الرجال 2 / 375؛ مجمع الرجال 2 / 23؛ بحارالانوار 38 / 142؛ جامع الرواة 1 / 150.

اسماعیل اسماعیلی

جعفر ـ ایلاقی

جعفر ـ ایلاقی (زندگی قرن 4ق)

ابومحمد جعفربن احمدبن علی قمی ایلاقی مشهور به ابن رازی

وی ساکن ری بود1 و از فقیهان و محدثان مورد اعتماد شیعه در سده چهارم، 2 معاصر با شیخ صدوق3 (م. 381ق) بود و فردی عظیم الشأن به شمار می رفت. 4 او دانش خویش را از استادان و شیوخ بسیاری فراگرفته که از آن جمله می توان از افرادی چون سهل بن احمد دیباجی، 5 محمدبن همام اسکافی، حسن بن حمزه علوی6 و تلعکبری یاد کرد. 7 شیخ طوسی وی را در زمره کسانی دانسته که از امامان علیهم السلام روایت نکرده اند. 8 از شاگردان ایلاقی، تنها محمدبن علی دقّاق را می شناسیم که تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام را از او روایت کرده است. 9 ایلاقی دارای تألیفات و آثار بسیاری بوده است. کراجکی در فهرست خویش نقل می کند که وی 220 کتاب را در ری و قم تصنیف کرده بود. 10 از جمله آثار وی که در منابع آمده، عبارت اند از: الاعمال المانعات من دخول الجنّه، جامع الاحادیث، المنبی ء عن زهدالنبی صلی الله علیه و آله، العروس، المسلسلات، الغایات، دفن المیت، ادب الامام والمأموم11 و نوادرالاثر فی علی خیرالبشر. 12 تاریخ درگذشت ایلاقی به دست نیامد؛ اما در سده چهارم می زیسته است.

پی نوشت ها

1ـ طبقات اعلام الشیعه 1 / 68. 2 ـ جامع الرواة 1 / 154. 3 ـ اعیان الشیعه