تکرار کرده اند. 6 محدث نوری نیز پس از ذکر چند حدیث ضعیف از او درباره سلمان فارسی و اینکه این احادیث با اخبار معتبر و مشهور درباره سلمان معارض است و همچنین پس از نقل احادیثی از او که در آنها برخی افراد ملعون و مطرود باب ائمه علیهم السلام معرفی شده اند، می گوید: حسین بن حمدان جداً ضعیف است و بر احادیثی که تنها از طریق او روایت شده، نمی توان اعتماد کرد و اگر دانشمندان علم رجال نیز او را تضعیف نمی کردند، ذکر این روایات در جرح او کافی بود. 7 همچنین ابن حجر به نقل از نجاشی می گوید: وی دچار خلط در عقاید شده و با نوشتن کتابی در مذهب نصیریه به تشیید قواعد و بیان اصول آنها پرداخته و به حلول و تناسخ نیز قایل بوده است. 8 بااین همه در متن موجود از نجاشی، سخنی از اعتقاد او به حلول و تناسخ یا پایبندی وی به فرقه نصیریه دیده نمی شود و برخی با استناد به برخی قراین، دامن او را از این تهمت ها منزه دانسته اند، 9 از جمله اینکه شیخ طوسی در هر دو کتاب رجال و فهرست خود از او یاد کرده؛ ولی چیزی که دال بر انحراف یا حتی وثاقت نداشتن وی باشد، بیان نکرده است. 10 اصولاً چگونه ممکن است شیخ طوسی از کسی یاد کند که تنها زمانی از امامیه بوده و سپس به مذهب نصیریه گراییده، به عدم حرمت شرب خمر فتوا داده و مانند نصیریه، علی علیه السلام را خدا و سلمان را رسولی از جانب او می دانسته؛ 11 ولی هیچ گونه کلامی دال بر انحراف و غلو و فساد عقیده او به زبان نیاورده باشد. ازاین رو به نظر می رسد وی غیر از ابوعبداللّه حسین بن احمدبن حمدان خصیبی معروف به شیخ یبراق بوده که اهل مصر و از دانشمندان فرقه نصیریه است. شیخ یبراق در سال 260 هجری به دنیا آمده، در سال 346 یا 357 هجری در حلب از دنیا رفته و از مشایخ بزرگ این فرقه چون ابومحمد عبداللّه بن محمد جنان فارسی نیز دانش آموخته و تألیفاتی همچون کتاب های الهدایه الکبری و المائده برای وی ذکر کرده اند. 12 البته ممکن است این دو کتاب، همان کتاب های حسین بن حمدان بن خصیب باشد که به اشتباه به شیخ یبراق نسبت داده اند. موضوع دیگر آنکه اصل ذم و جرح حسین بن حمدان بن خصیب از ابن غضائری است که کمتر کسی از ذم و طعن او در امان مانده و در اصل اعتبار و اعتنا به سخن ابن غضائری بحث های فراوانی وجود دارد. 13 نگاهی به فهرست آثار خصیبی به ویژه کتاب الهدایه الکبری او که اکنون موجود است، نیز
نشان می دهد وی از علمای شیعه امامیه در زمان خود بوده؛ چراکه در کتاب الهدایه چیزی بر خلاف اصول و معتقدات امامیه به چشم نمی خورد و بزرگان امامیه مانند حسن بن سلیمان حلی و حسین بن عبدالوهاب نویسنده عیون المعجزات نیز از این کتاب نقل و بر آن اعتماد کرده اند. 14 افزون بر این، ابن عقده (م. 333ق) که نجاشی او را توثیق می کند، 15 خصیبی را مدح و ثنا گفته16 و از او نیز روایت کرده است. 17 همچنین هارون بن موسی تلعکبری (م. 385ق) از مشایخ بزرگ امامیه، راوی از او بوده است18 و این می تواند مؤیدی بر بطلان کلام ابن حجر یا تندروی ابن غضائری درباره او باشد. ولی انصاف این است که با توجه به روایات ضعیف سابق که در غیر کتاب الهدایه الکبری از حسین بن حمدان نقل شده، نمی توان درباره شخصیت او اظهار نظر قطعی کرد و باید به آثار و روایات او با دیده احتیاط نگریست. دراین میان برخی احتمال داده اند این شخصیت، همان حسین بن حمدان است که با عنوان یک فرمانده نظامی در سال 296 هجری برضد مقتدر عباسی (خلافت 295 ـ 320ق) سر به شورش برداشت و کوشید با خلع مقتدر، عبداللّه بن معتز را به خلافت بنشاند که البته در این کار کامیاب نشد. 19 این احتمال صحیح نیست؛ زیرا کسی که بر ضد مقتدر شورش کرد، عموی سیف الدوله ابوعلی حسین بن حمدان بن حمدون تغلبی بوده که پس از شکست کودتایش در سال 306 هجری کشته شد. 20 خصیبی بسیاری از مشایخ خود را که از آنها روایت کرده در کتاب الهدایه خود بر شمرده21 که برخی از آنها چون احمدبن اسحاق اشعری قمی، عبداللّه بن جعفر حمیری، جعفربن ابراهیم بن نوح، هارون بن مسلم بن سعدان بصری، سهل بن زیاد آدمی، علی بن بلال22 و احمدبن محمدبن خالد برقی (م. 280ق) بوده اند. 23 ابن داوود درگذشت او را در سال 358 هجری دانسته؛ 24 ولی به نظر می رسد وی باید پیش از این تاریخ از دنیا رفته باشد. به غیر از کتاب الهدایه الکبری آثار دیگر او عبارت اند از: مجموعه ای در یازده جزء شامل مباحثی چون رجعت پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام و ابواب امامان علیهم السلام که می توان آن را جلد دوم یا تکمله الهدایه الکبری دانست؛ 25 الاخوان، المسائل، الرساله، تاریخ الائمه، 26 اسماءالنبی والائمه علیهم السلام . 27 برخی منابع، اسماءالنبی واسماء الائمه علیهم السلام را دو کتاب دانسته اند؛ 28 اما آغا بزرگ احتمال داده کتاب تاریخ الائمه و کتاب