صغرا می زیست، برخی بر این باورند که وی خود را فرستاده امام غایب و وکیل و باب آن حضرت معرفی می کرد؛ و ازاین رو وی را در شمار « مدعیان بابیت » شمرده، و آورده اند چون حلاج خواست ابوسهل نوبختی را مرید خود کند ابوسهل با درایت خویش وی و عقایدش را آشکار و مورد نفرت عموم کرد. 4 علی بن احمد حاسب از پدرش نقل می کند که در سفر هند، حلاج با من بود. علت سفرش را از او پرسیدم، پاسخ داد که آمده ام تا سحر بیاموزم و مردمان را به سوی خدا دعوت کنم. حلاج عقاید و نظرهای خاصی داشت که سرانجام قضات، علما و فقها وی را حاضر کردند و چون از او درباره عقایدش پرسیدند، حلاج هرآنچه اعتقاد داشت، اظهار کرد و آنان به قتل او حکم دادند و خونش را حلال دانستند. 5

در پایان دست و پای او را بریدند، سر را از بدنش جدا کردند و در بغداد به دار آویختند و جسدش را سوزاندند. این امر در سال 309 هجری واقع شد. 6 حلاج کتاب های بسیاری دارد که عبارت اند از: طاسین الازل والجوهرالاکبر والشجرة الزیتونه النوریه، الاحرف المحدثة والازلیه والاسماءالکُلّیه، الظل الممدود والماءالمسکوب والحیاه الباقیه، حمل النور والحیاة والارواح، الصیهون، تفسیر قل هو اللّه أحد، الابدوالمأبود، قران القرآن والفرقان، خلق الانسان والبیان، کیدالشیطان وامرالسلطان، الاصول والفروع، سرالعالم والمبعوث، العدل والتوحید، السیاسة والخلفاء والامراء، علم البقاء والفناء، شخص الظلمات، نورالنور، المتجلیات، الهیاکل والعالَم والعالِم، مدح النبی والمثل الاعلی، الغریب الفصیح، النقطة وبدوالخلق، القیامة والقیامات، الکبر والعظمة، الصلوة والصلواة، خزائن الخیرات ویعرف بالالف المقطوع والألف المألوف، موابیدالعارفین، خلق خلائق القران و الاعتبار، الصدق والاخلاص، الامثال والابواب، الیقین، التوحید، النجم اذاهوی، الذاریات ذرواً، الدره، نصرالقشوری، السیاسه الی حسین بن حمدان، هُوَهُوَ، کیف کان وکیف یکون، الوجودالاوّل، الکبریت الاحمر، السمری وجوابه، الوجودالثانی، لاکیف، الکیفیة والحقیقة، الکیفیة بالمجاز، فی ان الذی انزل علیک القرآن لرادک الی معاد، 7 بستان المعرفه، الجیم الاصغر، بستان المعرفة الجیم الاکبر، 8 مناجات و رساله ای به نام گلبانگ. 9

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 8 / 112 ـ 113. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 14 / 313. 3 ـ تاریخ بغداد 8 / 121. 4 ـ الغیبه (الطوسی) 401. 5 ـ المنتظم 13 / 201. 6ـ البدایة والنهایة 11 / 132. 7ـ الفهرست (الندیم) 241. 8ـ هدیة العارفین 1 / 304. 9 ـ الذریعه 22 / 238.

دیگر منابع: الکامل فی التاریخ 8 / 126؛ وفیات الاعیان 2 / 140؛ العبر 1 / 454؛ میزان الاعتدال 1 / 548؛ روضات الجنات 2 / 253؛ تاریخ طبری 11 / 79 و 94؛ تنقیح المقال 1 / 346؛ شذرات الذهب 2 / 253.

سیدمهدی حسینی عربی

حسین ـ خزاز

حسین ـ خزاز (صحابی امام جواد علیه السلام)

ابوعبداللّه حسین بن علی خزاز قمّی

وی از اصحاب حضرت امام جواد علیه السلام بود. 1 برخی رجال نویسان او را در زمره راویانی آورده اند که از امامان علیهم السلام روایتی ندارد. 2 ابوعبداللّه فردی امامی بود3 و از حمزه بن قاسم بن علی و دیگران روایت کرد. کتاب الزیارات اثر اوست. 4

پی نوشت ها

[1] ـ رجال (الطوسی) 400. 2 ـ رجال (ابن داوود) 126. 3 ـ تنقیح المقال 1 / 338. 4 ـ رجال (النجاشی) 1 / 190.

دیگر منابع: نضدالایضاح 107؛ الذریعه 12 / 77؛ نقدالرجال 108؛ جامع الرواة 1 / 249؛ اعیان الشیعه 6 / 118؛ منهج المقال 115.

سیدمهدی حسینی عربی

حسین ـ خصیبی

حسین ـ خصیبی (زنده در نیمه اول قرن4ق)

ابوعبداللّه حسین بن حمدان بن خصیب خصیبی جُنْبلایی (جُنْبلانی)

از فقیهان و محدثان امامیه در سده سوم و چهارم هجری و نویسنده الهدایه الکبری است. شهرت او را حضینی، 1 خضینی2 و حصینی3 نیز گفته اند؛ ولی با توجه به اینکه وی به جدش خصیب منتسب است، 4 می توان گفت اَشکال دیگر، تصحیفی از خصیبی است. ظاهراً وی اهل و ساکن جُنْبلاء (شهرکی میان واسط و کوفه) نیز بوده؛ ازاین رو گاهی به او جنبلایی و گاهی مانند صنعانی که منسوب به صنعاست، بدو جُنبلانی گفته می شود. ابن غضائری و به پیروی از او، نجاشی به جرح و طعن بر او پرداخته و می گویند: به او التفاتی نمی شود؛ چراکه کذاب و دارای گفتار و مذهبی فاسد بوده است. 5 رجالیون متأخر نیز غالباً همان گفته نجاشی و استادش ابن غضائری را