ابوعلی اسکافی بنویسد که در آن، مراتب تبری امام از شلمغانی ابراز شده بود. 29 حسین بن روح پس از آزادی، عزت و حرمت خود را بازیافت؛ به ویژه پس از خلع مقتدر از خلافت و دوباره به قدرت رسیدن او که خود را در حبس ابن روح مقصر می دانست، نفوذ فراوانی بر درباریان و اعیان و اشراف یافت؛ 30 ازاین رو ابن روح از موقعیت پیش آمده بهره برد و با افشاگری برضد شلمغانی و رایزنی هایی که انجام داد، موفق شد حکومت را به دستگیری و محاکمه شلمغانی و یاران او و درنهایت اعدام شلمغانی در سال 322 یا 323 هجری وادار کند. 31 حسین بن روح از امام حسن عسکری علیه السلام و امام زمان علیه السلام روایت دارد33 و فرزندش روح و خادمش عبداللّه کوفی، 34 همچنین احمدبن ابراهیم نوبختی، ابوعبداللّه حسین بن علی بن سفیان بزوفری، محمدبن احمدبن محمد صفوانی، ابوالحسن ایادی، ابوالحسن سلامه بن محمد (م. 339ق)، 35 محمدبن ابراهیم بن اسحاق طالقانی، 36 حسن بن محمدبن جمهور عمی37 و برخی دیگر نیز از او روایت کرده اند. 38 به گفته نجاشی، علی بن حسین بن بابویه (پدر شیخ صدوق) نیز در بغداد با ابن روح دیدار کرده و از محضر او بهره مند شده است. 39 حسین بن روح پس از 21 سال سفارت و نیابت خاصه، با انتساب علی بن محمد سمری به جای خود به امر ناحیه مقدسه، در هجدهم شعبان سال 326 هجری در بغداد چشم از جهان فرو بست40 و بدنش را در محله نوبختیه (سوق العطارین) که در بخش شرقی بغداد قرار داشت، به خاک سپردند. 41 آثار او عبارت اند از: زیارت رجبیّه که در همه مشاهد امامان علیهم السلام خوانده می شود. 42 همچنین زیارت مشترک امام جواد و امام هادی علیهم السلام که از اعمال ماه رجب است، 43 چند روایت44 و توقیعات بسیاری که همه بر دست او از ناحیه مقدسه صادر شده است. 45 همچنین او کتابی در فقه به نام التأدیب داشته که آن را به منظور نقد و بررسی نزد فقهای قم فرستاد و اینان تنها در یک مسئله از مسائل زکات فطره بر او اشکال گرفتند. 46

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 24 / 190. 2 ـ الغیبة (الطوسی) 371؛ مناقب آل ابی طالب 4 / 456. 3 ـ تهذیب المقال 2 / 400. 4 ـ اختیار معرفه الرجال 557. 5 ـ سازمان وکالت 2 / 469. 6 ـ تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم 192. 7 ـ تاریخ الاسلام 24 / 190. 8 ـ الغیبة (الطوسی) 320 و 370. 9 ـ مناقب آل ابی طالب 4 / 456. 10 ـ الغیبة (الطوسی) 372. 1
[1] ـ الغیبة
(الطوسی) 324. 12 ـ الغیبة (الطوسی) 369 و 371. 13 ـ الغیبة (الطوسی) 315 ـ 317. 14 ـ الغیبة (الطوسی) 386. 15 ـ الغیبة (الطوسی) 384 ـ 386. 16 ـ الغیبة (الطوسی) 384. 17 ـ الغیبة (الطوسی) 373 ـ 390. 18 ـ الغیبة (الطوسی) 384؛ تاریخ الاسلام 24 / 190. 19 ـ کمال الدین 502. 20 ـ کمال الدین 507 ـ 509. 2
[1] ـ الغیبة (الطوسی) 358 و 391. 22 ـ الاحتجاج 2 / 553. 23 ـ تاریخ الاسلام 24 / 191. 24 ـ صلة تاریخ الطبری 141. 25 ـ تاریخ الاسلام 24 / 191. 26 ـ الغیبة (الطوسی) 410 ـ 411. 27 ـ الغیبة (الطوسی) 303 و 324. 28 ـ رجال (النجاشی) 2 / 294. 29 ـ الغیبة (الطوسی) 410 ـ 412؛ تاریخ الاسلام 24 / 15 ـ 16. 30 ـ تاریخ الاسلام 24 / 191. 31ـ تاریخ الاسلام 24 / 115 ـ 116. 32ـ مناقب آل ابی طالب 4 / 459. 33 ـ الغیبه (الطوسی) 322، 326 و .... 34 ـ الغیبة (الطوسی) 408 و 389. 35 ـ الغیبة (الطوسی) 373، 387 و 390. 36 ـ کمال الدین 507. 37 ـ تهذیب الاحکام 6 / 93. 38 ـ تهذیب المقال 2 / 410 39 ـ رجال (النجاشی) 2 / 89. 40 ـ الغیبة (الطوسی) 386 ـ 387 و 394. 4
[1] ـ احسن الودیعه 2 / 143. 42ـ مصابح المتهجد 821. 43 ـ البلد الامین 180. 44 ـ الغیبة (الطوسی) 387 ـ 390. 45 ـ الغیبة (الطوسی) 307، 309 ـ 310، 320 ـ 326، 372 و 384. 46 ـ الغیبة (الطوسی) 390.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 14 / 567 و 15 / 222؛ الوافی بالوفیات 12 / 366 و 367؛ الکامل فی التاریخ 6 / 655 و 7 / 26 و 27؛ لسان المیزان 2 / 283؛ فرج المهموم 1 / 16 و 52؛ تنقیح المقال 1 / 328؛ مجمع الرجال 2 / 174 و 7 / 190؛ منهج المقال 112؛ قاموس الرجال 3 / 284؛ جامع الرواة 1 / 240؛ معجم رجال الحدیث 5 / 236 و 16 / 90؛ تأسیس الشیعه 373 و 412؛ اعیان الشیعه 2 / 47 و 6 / 21؛ روضات الجنات 2 / 312؛ طبقات اعلام الشیعه 1 / 113؛ موسوعة طبقات الفقها 4 / 166؛ خاندان نوبختی 215؛ معجم المؤلفین 4 / 8؛ تاریخ الغیبه الصغری 406 ـ 412.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

حسین ـ نیلی

حسین ـ نیلی (م. 391ق)

ابوعبداللّه حسین بن احمد بن محمدبن جعفر نیلی بغدادی کاتب مشهور به ابن حجاج

دانشمند امامی مذهب که در شعر و ادب زبردست بود و اشعار و غزل های نیکو و شیرینی می سرود. هلال بن محسن تنوخی و دیگران از او روایت کرده اند. 1 او مدتی (زمان سلطنت عزالدوله) متولی امر حسبیه در بغداد بود تا اینکه به فرمان ابوسعید اصطخری، فقیه شافعی از کار برکنار شد. 2 برخی برکناری او به دست اصطخری را نپذیرفته و گفته اند ابوسعید در سال 328 از دنیا رفته است. 3 آن گاه به شاعری