ابوعلی عبدالجباربن عبدالله بن محمد خولانی دارانی معروف به ابن مهنّا
از مردم داریا، روستایی بزرگ در نواحی دمشق و دانشمندی تاریخ نگار بود. 1 وی دانش خود را نزد استادانی همچون حسن بن حبیب، ابوجهم محمدبن طلاب و ابوالفوارس احمدبن علی انطاکی فراگرفته و از آنها روایاتی را نقل کرده است. خولانی خود نیز شاگردانی را تربیت کرده که از آن میان می توان به ابوالحسن علی بن محمد، تمام بن محمد و ابونصربن جبّان اشاره کرد. 2 تاریخ دقیق درگذشت او دانسته نیست؛ اما آنچه مسلّم است آنکه وی در بین سال های 365 ـ 370 هجری از دنیا رفته است. 3 اثر معروف ابن مهنّا تاریخ داریا4 است که در آن به تاریخ آن مکان و به افرادی از صحابه یا تابعان که به آن محل وارد شده اند، اشاره شده است. 5 به نوشته سزگین، نسخه ای خطی از این کتاب، شامل 36 ورقه که در سده هشتم هجری کتابت شده در موزه بریتانی موجود است. 6
پی نوشت ها
[1] ـ معجم البلدان 2 / 432. 2 ـ تاریخ مدینة دمشق 34 / 23. 3 ـ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 3 / 25. 4 ـ معجم البلدان 2 / 432. 5 ـ الاعلام 3 / 275. 6 ـ تاریخ التراث العربی 1 / 2 / 213.
دیگر منابع: مختصر تاریخ دمشق 14 / 159؛ معجم المؤلفین 5 / 81.
اسماعیل اسماعیلی
عبدالجبار ـ مازندرانی
عبدالجبار ـ مازندرانی (قرن 4ق)
عبدالجباربن احمد مازندرانی زین الدین
از زندگانی وی اطلاعات چندانی در دست نیست. قرشی ضمن آنکه عبدالجبار را در زمره فقهای حنفی برشمرده، می نویسد: وی مفتی مازندران بود و فقه را از محضر ابوجعفر طحاوی احمدبن محمد ازدی (م. 321ق) فراگرفت و اثری از خود به جا گذاشت که با عنوان الخلاصه (در واجبات) شهرت دارد. 1 بغدادی به اشتباه، درگذشت مازندرانی را در حدود 500 هجری نوشته2 که این اشتباه، ناشی از گفتاری است که قرشی ادعا کرده نسخه ای از کتاب الخلاصه تصنیف مازندرانی را در حدود 500 هجری مشاهده کرده است. 3
دیگر منابع: کشف الظنون 1 / 720؛ معجم المؤلفین 5 / 79؛ اسماءالکتب 158.
اسماعیل اسماعیلی
عبدالخالق ـ مغربی
عبدالخالق ـ مغربی (م. 391ق)
ابوالقاسم عبدالخالق بن خلف بن سعیدبن شبلون مغربی قیروانی مشهور به ابن شبلون
چنان که از نسبت وی بر می آید، او از مردمان مغرب زمین و اهل قیروان بود. فقه را نزد ابوسعیدبن ابی هشام1 و حدیث را از ابن مسرور حجّام فراگرفت. 2 ابوالقاسم مغربی از فقهای مالکی بود و به چنان پایه ای از دانش رسید که پس از ابن ابی زید، پیشوای وقت مالکیان قیروان، به تدریس و افتا برگزیده شد. مغربی در سال 390 یا 391 هجری از دنیا رفت. تنها اثری که از وی به جا مانده، کتاب المقصد شامل چهل جزء است3 که آن را به پیروی از کتاب المدونه الکبری نگاشته و در بسیاری از مسائل آن بر خلاف استاد خود ابن ابی زید اظهار نظر کرده است. 4
پی نوشت ها
[1] ـ طبقات الفقها (شیرازی) 160. 2 ـ الدیباج المذهب 259. 3 ـ ترتیب المدارک 2 / 528. 4 ـ تراجم المؤلفین التونسیین 3 / 144.
دیگر منابع: تاریخ الاسلام 27 / 256؛ معجم المؤلفین 5 / 109.
اسماعیل اسماعیلی
عبدالرحمان ـ اقلیدس
عبدالرحمان ـ اقلیدس (م. حدود 370ق)
عبدالرحمان بن اسماعیل بن بدر اقلیدس اندلسی
وی از پیشگامان در علم هندسه بود و در صناعت منطق نیز تبحّر داشت. اقلیدس اثری مشهور در اختصار کتب منطقی دارد. خواهرزاده وی، ابوالعباس احمدبن ابی حاتم گوید: عبدالرحمان در ایام
نام کتاب : دائرة المعارف مؤلفان اسلامی نویسنده : --- جلد : 2 صفحه : 247