عبدالواحد ـ مخزومیعبدالواحد ـ مخزومی (م398ق)

ابوالفرج عبدالواحدبن نَصربن محمد مخزومی حُنْطَبی معروف به بَبَغاء

وی از شاعران معروف سده چهارم هجری و از اهالی نصیبین، شهری بین موصل و شام بود. 1 ابوالقاسم علی بن محسن تنوخی، ابوحکیم خوارزمی و دیگران اشعار او را روایت کرده اند. 2 وی از نوجوانی به خدمت امیر سیف الدوله بن حمدان (333 ـ 356ق) درآمد و پس از درگذشت او به مهاجرت و دیدار از شهرهای گوناگون ی چون موصل و بغداد و دیدار با شخصیت های معاصر خود پرداخت. برخی از زندگی نامه نویسان، وی را مردی خوش سخن، یگانه زمان در نظم و نثر، با فصاحت و بلاغت توصیف کرده و بسیار ستوده اند. او همچنین با بسیاری از بزرگان زمان خود مکاتبه شاعرانه داشت3 و ازآن رو که فصیح بود4 یا بعضی از حروف را به جای یکدیگر تلفظ می کرد، به « ببغاء »، ملقّب شد. او پدر خود و برخی شاعران عراق مانند سلاّمی را ستوده است. 5 وی سرانجام شب شنبه 27 شعبان سال 398 هجری از دنیا رفت6 رسائل و دیوان شعر در 300 ورقه اثر اوست. 7

پی نوشت ها

[1] ـ یتیمه الدهر 1 / 293 ـ 331. 2 ـ تاریخ بغداد 11 / 11. 3 ـ یتیمه الدهر 1 / 293 ـ 331. 4 ـ تاریخ الاسلام 27 / 359. 5 ـ یتیمه الدهر 1 / 293 ـ 331. 6 ـ تاریخ بغداد 11 / 11. 7 ـ الفهرست (الندیم) 195.

دیگر منابع: تذکره الحفاظ 3 / 1028؛ الانساب 1 / 278؛ الکامل فی التاریخ 9 / 209؛ وفیات الاعیان 3 / 199؛ العبر 2 / 194؛ البدایة والنهایه 11 / 340؛ النجوم الزاهره 4 / 219؛ شذرات الذهب 3 / 152؛ المنتظم 15 / 64؛ سیر اعلام النبلاء 17 / 91؛ الاعلام 4 / 177؛ کشف الظنون 1 / 773؛ معجم المؤلفین 6 / 214.

محمدجعفر مرادی

عبید بغدادی

عبید بغدادی عبیداللّه ـ قیسی

عبیداللّه ـ ازدی

عبیداللّه ـ ازدی (م. 348ق)

ابوالقاسم عبیداللّه بن محمدبن جعفر ازدی بغدادی نحوی

اهل بصره بود1 و نزد استادانی چون یعقوب بن تمار، 2 محمدبن جهم سمری، مسلم بن یحیی صفّار و ابوبکربن ابی الدنیا حدیث آموخت. او با حدیث و علم نحو آشنایی کامل داشت.
برخی از علمای رجال، او را محدثی ضعیف دانسته اند. کسانی چون معافی بن زکریا جریری، ابواسحاق ابراهیم بن احمد طبری، ابن رزقویه و محمدبن حسن سراج مقری از او روایت کرده اند. 3 دو کتاب: الاختلاف و النطق از او باقی مانده، و سال 348 هجری از دنیا رفت. 4

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 93. 2 ـ الاغانی 23 / 56. 3 ـ تاریخ بغداد 10 / 358. 4 ـ بغیه الوعاة 2 / 128.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 25 / 401؛ معجم الادباء 12 / 61؛ الوافی بالوفیات 19 / 270؛ هدیه العارفین 1 / 646؛ ایضاح المکنون 2 / 264؛ معجم المؤلفین 6 / 244؛ الاعلام 4 / 197؛ کشف الظنون 2 / 264.

رضا جعفری نوقاب

عبیداللّه ـ اسدی

عبیداللّه ـ اسدی (م387ق)

ابوالقاسم عبیداللّه بن محمدبن جرو اسدی موصلی بغدادی، ملقب به ابن جرو

وی اهل موصل و دانشمندی مفسّر، مقری ء، نحوی و عروضی بود. 1 در علم عروض با استادان خود مناظره هایی داشت. بعدها به بغداد رفت و ادبیات را نزد ابوعلی فارسی و ابوسعید سیرافی آموخت. ابوالقاسم، خطی نیکو داشت و در ضبط حدیث، فقط احادیث صحیح را بر می گزید. عضدالدوله دیلمی در نمازهای خود بر وی اقتدا می کرد. او معتزلی مذهب و دارای حافظه ای قوی بود و شعر نیز می سرود. وی سرانجام به سال 387 هجری از دنیا رفت. آثار ابن جرو عبارت اند از: الموضّح فی العروض، المفصح فی القوافی (فی القرائات)، الأمد فی علوم القرآن، تفسیرالقرآن که ابن جرو در این کتاب120 وجه برای « بسم اللّه الرحمن الرحیم » ذکر کرده است. 2

پی نوشت ها

[1] ـ معجم المؤلفین 6 / 244. 2 ـ معجم الادباء 12 / 65.

دیگر منابع: بغیة الوعاة 2 / 127؛ لسان المیزان 4 / 115؛ الاعلام 4 / 197؛ هدیه العارفین 1 / 645؛ روضات الجنّات 5 / 173؛ طبقات المفسرین (سیوطی) 63؛ طبقات المفسرین (داوودی) 1 / 377؛ معجم المفسرین من صدر الاسلام حتی العصر الحاضر 1 / 341؛ ایضاح المکنون 1 / 302؛ کشف الظنون 1774 و 1904.

سیدمهدی حسینی عربی