علی ـ ابن

بکسعلی ـ ابن بکس (م. 394ق)

ابوالحسن علی بن ابراهیم بن بکس، مشهور به ابن بکس

پدرش ابراهیم عشاری است که در همین مجموعه معرفی شده است. جدش را بکوس و بکش نیز گفته اند؛ اما ابن ابی اصیبعه احتمال می دهد نام هلال، کاتب و بکس لقبش باشد. 1 علی همانند پدرش پزشکی زبردست و مترجمی توانا بود و بسیاری از آثار یونانی را به عربی برگرداند. 2 آن گاه که عضدالدوله بیمارستان بغداد را در سمت پل غربی ساخت، 24 طبیب برجسته را از سرزمین های گوناگون برگزید و در این بیمارستان به تدریس و طبابت گماشت که یکی از آنان، علی بن بکس بود. ابوالحسن با وجود نابینایی به تدریس طب همت گماشت. 3 در باب این سخن، دو نکته گفتنی است؛ نخست آنکه نابینایی او باید در نیمه دوم عمرش رخ داده باشد؛ وگرنه کوری با فن ترجمه نمی سازد دوم آنکه؛ به نظر می رسد برخی اطلاعات علی با پدرش درهم آمیخته است؛ چراکه پدرش نیز نابینا بوده و به امر عضدالدوله در سال 360 هجری در بیمارستان بغداد مشغول کار شد. 4 البته ممکن است پدر و پسر هر دو کم بینا بوده و به خاطر مهارت در طب و ترجمه در بیمارستان به کار گرفته شده باشند. ابوالحسن علی بن بکس در 24 ذی قعده سال 394 از دنیا رفت. با وجود مهارت در ترجمه مقاله های کوتاهی داشته است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ عیون الانباء 324. 2 ـ عیون الانباء 283 و 329؛ الوافی بالوفیات 20 / 9. 3 ـ عیون الانباء 415. 4 ـ الاعلام 1 / 34. 5 ـ اخبارالعلماء باخبارالحکماء (تاریخ الحکما) 235.

دیگر منابع: فرهنگ زندگی نامه ها 1 / 310؛ لغت نامه دهخدا 1 / 357؛ معجم المؤلفین 7 / 4.

محمد غفوری

علی ـ ابن ممله

علی ـ ابن ممله (زندگی در قرن 4ق)

ابوالحسین علی بن محمد بن جعفربن موسی بن مسرور، ابن ممله

وی راوی حدیث بود و در جوانی از دنیا رفت و به گفته نجاشی، کسی از او روایت نکرده و پدرش « ممله » لقب داشت. 1 برخی احتمال داده اند علی بن محمد، برادر جعفربن محمد بن جعفربن موسی بن قولویه (م. 369ق) استاد شیخ مفید باشد. 2 خویی با رد این مطلب می نویسد: بنا به نقل نجاشی، کسی از این فرد روایت نکرده؛ درحالی که
جعفربن محمدبن قولویه از برادرش در جاهای بسیاری روایت کرده است. 3 علی کتابی به نام فضل العلم وآدابه دارد که جعفربن محمدبن قولویه از برادرش و او از علی روایت کرده است. 4 تاریخ درگذشت ابوالحسین روشن نیست؛ ولی ازآنجاکه برادر ابن قولویه (م. 369ق) از ابوالحسین روایت کرده، زندگی علی بن محمدبن مسرور در سده چهارم تخمین زده می شود.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال (النجاشی) 2 / 91. 2 ـ طبقات اعلام الشیعه 1 / 197. 3 ـ معجم رجال الحدیث 4 / 120 و 12 / 132. 4 ـ رجال (النجاشی) 2 / 91.

دیگر منابع: جامع الرواة 1 / 596؛ المعجم الموحد 2 / 132؛ تنقیح المقال 2 / 303؛ الذریعه 16 / 271.

سیدمهدی حسینی عربی

علی ـ اشعری

علی ـ اشعری (زنده در 328ق)

علی بن حسین بن محمد بن عامربن عمران بن ابی عمر اشعری قمی

پدرش ابوعبداللّه از دانشمندان گران قدر شیعه بود که ثقه الاسلام کلینی (م. 329ق) فراوان از او روایت کرده است. 1 به گفته آغابزرگ طهرانی، علی اشعری کتابی در تاریخ اشعریان قم با نام تاریخ قم نوشته بود. او که اطلاعات خود را از مقدمه تاریخ قم اثر حسن بن محمدبن حسن شیبانی قمی، ترجمه حسن بن علی بن حسن بن عبدالملک قمی در سال 865 هجری گرفته، می گوید: سبب تألیف کتاب حسن شیبانی آن بوده که چون در تاریخ قم کتابی وجود نداشته، وی را برانگیخته است تا تاریخ قم را بنویسد. تنها کتابی هم که در تاریخ اشعریان قم و در خانه علی اشعری بوده، بر اثر سیل سال 328 هجری و ویرانی خانه اشعری از بین رفته است. آغابزرگ از این بیان استظهار می کند که آن کتاب نابود شده، اثر خود علی اشعری بوده است. 2

پی نوشت ها

[1] ـ الکافی 1 / 46، 205، 468، 537 و 2 / 138، 509، 511 و .... 2 ـ الذریعه 3 / 279.

محمد غفوری

علی ـ اشعری

علی ـ اشعری (260 ـ 324ق)

ابوالحسن علی بن اسماعیل بن اسحاق اشعری بصری بغدادی

وی به سال 260 (270ق) در بصره متولد شد. ساکن بغداد1 و از