شافعی و مذاهب دیگر اهل سنّت مناظره می کرد و در حدود سال 320 هجری از دنیا رفت. کتاب اخبار شعراءالاندلس اثر اوست. 1

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ العلماء والرواة للعلم بالاندلس 1 / 346.

دیگر منابع: بغیه الملتمس 413؛ تاریخ الاسلام 23 / 609؛ هدیه العارفین / 1 / 651؛ ایضاح المکنون 1 / 42؛ الاعلام 4 / 206؛ تاریخ التراث العربی 2 / 5 / 29؛ معجم المؤلفین 6 / 255.

محمود هیئتی

عثمان ـ موصلی

عثمان ـ موصلی (پیش از 330 ـ 392ق)

ابوالفتح عثمان بن جنّی موصلی مشهور به ابن جنّی

او پیش از سال 330 هجری در موصل به دنیا آمد، 1 برای آموختن دانش و معارف به بغداد رفت و در آنجا ساکن شد. پدرش از بردگان رومی سلیمان بن فهد ازدی موصلی و خودش از شاگردان ابوعلی فارسی بود که نزدیک چهل سال با او همنشینی داشت. از ابوعلی فارسی و ابوعبداللّه حسین بن احمدبن نصر اجازه نقل حدیث داشت. 2 عمربن ثابت نحوی ثمانینی، عبدالسلام بصری و ابوالحسن سمسمی از شاگردان او بودند. 3 او را عالم به علم عربی و از بزرگان نحو، ادبیات و لغت معرفی کرده و گفته اند او نابینا بود و سفرهایی به شهرهای دیگر عراق و شام کرد و در روز جمعه 28صفر سال 392 هجری در بغداد از دنیا رفت و در مقابر قریش، کنار استادش ابوعلی فارسی به خاک سپرده شد. 4 پسرش ابوسعد عالی نیز از دانشمندان و نحویان روزگار خود بود. 5 آثار ابن جنی عبارت اند از: الفسر وهو تفسیر شعر ابی الطیب المتنبی، التعاقب فی العربیه، المعرب، التلقین، اللمع فی النحو، الفصل بین الکلام الخاص والعام، العروض والقوافی، جمل اصول التصریف، الوقف والابتداء، الفاظ من المهموز، المذکر والمؤنث، تفسیر المراثی الثلاثة والقصیده الرائیة للشریف الرضی، معانی ابیات المتنبی، الفرق بین الکلام الخاص والعام، سِر (شر) الصناعه، الخصائص، المصنف فی التعریف وهو شرح مختصرالمازنی، ما املت خاطرتی وسئلت بها اباعلی، الفائق شرح المذکر والمؤنث، التمام لاشعارالهذیل وهو مما فات سکری، 6 سِرالسُّرور، الشواذ، خطبه النکاح، نوشته ای درباره محاسن در زبان عربی، نوشته ای در زمینه اسم مفعول، المعتل العین من الثلاثی علی اعرابه فی معناه، مختصرالعروض والقوافی، نوشته ای در شرح مقصور والممدود از
ابن سکیت، نوشته ای در شرح مستغاق ابیات الحماسه واشتقاق اسماء شعرائها، نوشته ای در نوادر ممتعة فی العربیه، ما احضرنیه الخاطر من المسائل المنثوره، المحتسب فی شرح الشواذ، تفسیر ارجوزة ابی نواس، البشری والظفر، رسالة فی مرّ الاصوات ومقادیرالمدات، المقدمات ابواب التصریف، النقض علی ابن وکیع فی شعر المتنبی وتخطئته، الفرق، المعانی المجرده، الاراجیز، 7 شرح فصیح، تذکره الاصبهانیه، المسائل الخاطریات. 8

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 95. 2 ـ وفیات الاعیان 3 / 246. 3 ـ معجم الادباء 12 / 91. 4 ـ تاریخ بغداد 11 / 310. 5 ـ تاریخ مدینة دمشق 25 / 306. 6 ـ الفهرست (الندیم) پاورقی 95. 7 ـ معجم الادبا 12 / 110 ـ 113. 8 ـ هدیه العارفین 1 / 652.

دیگر منابع: طبقات اعلام الشیعه 1 / 165؛ المنتظم 15 / 33؛ شذرات الذهب 3 / 140؛ البدایة والنهایه 11 / 331؛ یتیمه الدهر 1 / 137؛ الاعلام 4 / 204؛ نزهه الالباء 406؛ مفتاح السعاده 1 / 114؛ معجم الادبا 5 / 15 ـ 32؛ تاریخ آداب اللغه العربیه 1 / 612؛ الاکمال 2 / 585.

احسان آذرکمند

عقیل ـ احنف

عقیل ـ احنف (م. 385ق)

ابوالحسن عقیل بن محمدبن عبدالواحد احنف عکبری

وی شاعری مدیحه سرا و اهل عکبرا در ده فرسخی بغداد بود. 1 او را منجم، ادیب، شاعری نیکوسرا و خوش سخن معرفی کرده و گفته اند او یکی از افراد بنی ساسان است که در عراق بودند. ابوعلی بن شهاب دیوان شعر عقیل را روایت کرده است. ابومحمد عبیداللّه بن عبداللّه بن توبه عکبری راوی دیگر اشعار اوست. 2 بیشتر اشعار احنف درباره فقر و تنگدستی است. 3 احنف در سال 385 هجری از دنیا رفت. 4

پی نوشت ها

[1] ـ یتیمه الدهر 3 / 137. 2 ـ تاریخ بغداد 12 / 301. 3 ـ الاعلام 4 / 243. 4 ـ المنتظم 14 / 380.

دیگر منابع: النجوم الزاهره 4 / 173؛ البدایة والنهایه 11 / 318؛ معجم المؤلفین 6 / 290؛ لغت نامه دهخدا 10 / 14124.

احسان آذرکمند

علان علی ـ قزوینی

علان

کلینیعلان کلینی علی ـ رازی