می داشت. 15 اثر او دیوان یا مجموعه ای از اشعار [ منسوب به او ] است16 که در لابه لای کتب تراجم و ادب پراکنده است. 17 از جمله اشعار منسوب به وی، یک رباعی در مدح امام علی علیه السلام است. 18 گفتنی است که ابن عدیم حلبی تنها دو بیت از اشعار او درباره برادرش ناصرالدوله را از او دانسته است. 19 او خود در برخی مواقع به نقد اشعار شاعران در حضور آنان می پرداخت؛ برای نمونه هنگامی که متنّبی در حضور او اشعار خود را سرود، او بر دو بیت از اشعار متنّبی اشکال و انتقاد وارد کرد. 20 سیف الدوله به قصد صله دادن به شاعران و دانشمندان، دیناری به وزن ده مثقال ضرب کرد که نام و تصویرش بر آن نقش شده بود21 و هنگامی که ابوالفرج اصفهانی کتاب الاغانی را که حاصل سال ها رنج و زحمت او بود، به سیف الدوله اهدا کرد، هزار دینار جایزه گرفت. 22 همچنین حسن بن احمدبن صالح سبیعی (م. 371ق) کتاب التبصرة فی فضیلة العتره الطاهره و محمدبن حسین أزدی کتاب مناقب الامام علی علیه السلام را به نام او نوشتند و به او اهدا کردند. 23 سیف الدوله کتابخانه ای نیز در حلب تأسیس کرد و ده هزار جلد کتاب وقف آن نمود. 24 سیف الدوله سرانجام بر اثر فلج یا انسداد بول در صفر سال 356 در حلب از دنیا رفت. در پی آن، تابوت او را به میافارقین انتقال دادند و در کنار مادرش به خاک سپردند. 25 پس از سیف الدوله، پسرش ابوالمعالی سعدالدوله، 25 سال حکومت حلب را در دست داشت. 26

پی نوشت ها

[1] ـ وفیات الاعیان 1 / 405. 2 ـ زبده الحلب 68؛ تاریخ الاسلام 26 / 146. 3 ـ الکامل فی التاریخ 7 / 164. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 1 / 260. 5 ـ یتیمه الدهر 1 / 50؛ زبده الحلب 73. 6 ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 189. 7 ـ زبده الحلب 85؛ الاعلاق الخطیره، 1 / 1 / 16، 22 و 31. 8 ـ یتیمه الدهر 1 / 37 و 42. 9 ـ یتیمه الدهر 1 / 42؛ عیون الانباء 603. 10 ـ یتیمه الدهر 1 / 37. 1
[1] ـ یتیمه الدهر 1 / 37. 12 ـ دایره المعارف تشیع 9 / 488. 13 ـ یتیمه الدهر 1 / 38. 14 ـ نهایه الارب 2 / 59. 15 ـ یتیمه الدهر 1 / 37. 16 ـ الذریعه 9 / 744؛ مشاهیر شعراءالشیعه 3 / 200. 17 ـ یتیمه الدهر 1 / 54؛ زبده الحلب 89؛ نهایه الارب 2 / 59؛ نسمه السحر 2 / 418 و 419؛ عمده الطالب 349. 18 ـ مشاهیر شعراءالشیعه 3 / 200. 19 ـ زبدة الحلب 89. 20 ـ یتیمه الدهر 1 / 43 ـ 45. 2
[1] ـ یتیمه الدهر 1 / 42. 22 ـ المختصر فی اخبار البشر 2 / 108. 23 ـ تاریخ الاسلام 26 / 495؛ لسان المیزان 5 / 139. 24 ـ الکافی (ابوالصلاح حلبی) 18. 25 ـ زبده الحلب 89؛ الکامل فی التاریخ 8 / 580؛ وفیات الاعیان 3 / 405. 26 ـ زبده الحلب 91؛ سیر اعلام النبلاء 16 / 189.

دیگر منابع: تاریخ مدینة دمشق 41 / 2
[1] ـ 23، 50 / 5 و 68 / 262؛ کنوزالذهب فی
تاریخ حلب 1 / 181، 182 و ...؛ معجم البلدان 4 / 404 المنتظم 14 / 185؛ بغیه الطلب 9 / 4204 ـ 4210؛ العبر 2 / 98؛ دول الاسلام 197؛ سیر اعلام النبلاء 15 / 108 ـ 116؛ النجوم الزاهره 4 / 16؛ شذرات الذهب 3 / 20؛ مرآه الجنان 2 / 271؛ الذریعه 1 / 33، 2 / 362، 3 / 368 و 10 / 37؛ الاعلام 4 / 303؛ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 2 / 8
[1] ـ 99؛ تاریخ الادب العربی (فرّوخ) 2 / 483 ـ 486؛ تاریخ التراث العربی 2 / 4 / 13؛ امل الآمل 2 / 181؛ فهرس التراث 1 / 320.

سیدمحمد حسین میرعبداللهی

علی ـ خدیجی

علی ـ خدیجی (قرن 4ق)

ابوالحسن علی بن عبدالله بن محمدبن عاصم بن زید خدیجی نیلی

وی را به خدیج بن سلامه نیز نسبت داده اند؛ 1 ولی به گفته نجاشی، علی از نوادگان حضرت خدیجه علیهاالسلام همسر پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله بود و به همین سبب به خدیجی اصغر شهرت یافته است. وی از خدیجی اکبر (علی بن عبدالمنعم بن هارون) روایت دارد. بر پایه گزارش نجاشی، وی از راویان ضعیف و فاسدالمذهب و غیر قابل اعتماد بود. 2 علامه و ابن داوود نیز او را در زمره راویان ضعیف به شمار آورده اند. 3 از استادان و مشایخ خدیجی اطلاعی در دست نیست؛ اما در برخی منابع، نام دو تن از شاگردان وی که روایاتی را از او نقل کرده اند، به چشم می خورد. احمدبن ابراهیم بن ابی رافع4 استاد شیخ مفید و هارون بن موسی تلعکبری (م. 385ق) از مشایخ اجازه نجاشی از شاگردان و راویان او به شمار می روند. 5 تاریخ درگذشت وی دانسته نیست؛ اما به اعتبار وفات شاگردش تلعکبری می توان خدیجی را از رجال سده چهارم دانست. آثار خدیجی عبارت اند از: النوادر، کتاب خدیجه وعقبها وازواجها، الصفینیّات والکوفیات. نجاشی که ظاهراً خود، اثر اخیر را در اختیار نداشته، می نویسد: این کتاب در بردارنده افعال امیرالمؤمنین علیه السلام بوده؛ اما همان گونه که برخی از اصحاب امامیه نقل کرده اند، اثری بسیار مخلوط و مورد لعن و نفرین است. 6

پی نوشت ها

1ـ تنقیح المقال 2 / 296. 2 ـ رجال (النجاشی) 2 / 98. 3ـ خلاصه الاقوال 235، رجال (ابن داوود) 484. 4ـ منتهی المقال 5 / 35. 5ـ رجال (الطوسی) 483. 6 ـ رجال (النجاشی) 2 / 98.

دیگر منابع: مجمع الرجال 4 / 203؛ جامع الرواة 1 / 590؛ نقدالرجال 239؛ حاوی الاقوال 4 / 52؛ اعیان الشیعه 6 / 313؛ معجم رجال الحدیث 12 / 82؛ الذریعه 15 / 53؛ طبقات اعلام الشیعه 1 / 190.

اسماعیل اسماعیلی