وصنعته، 11 الدیارات، القلم، المثلث الصحیح، یجری مجری الاوصاف والملح والتشبیهات، اخبار ابی تمام والمختار من شعره، 12 اخبار ابی نواس والمختار من شعره، العلم الجید فی بابه، 13 الانوار فی محاسن الاشعار، تفضیل ابی نواس علی ابی تمام. 14

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 171 و 291. 2 ـ معجم الادبا 14 / 240. 3ـ الاکمال 5 / 141. 4 ـ الانساب 3 / 456. 5 ـ رجال (النجاشی) 2 / 93. 6 ـ رجال (ابن داوود) 250. 7 ـ معجم المؤلفین 7 / 214. 8 ـ کمال الدین 2 / 491. 9 ـ الفهرست (الندیم) 171. 10 ـ هدیه العارفین 1 / 683. 1
[1] ـ رجال (النجاشی) 2 / 93. 12 ـ الفهرست (الندیم) 171. 13 ـ هدیه العارفین 1 / 683. 14 ـ الاعلام 4 / 325.

سیدمهدی حسینی عربی

علی ـ صاحب حقنه

علی ـ صاحب حقنه (م. 370ق)

ابوالحسین علی بن کشکرایا صاحب حقنه

برخی نویسندگان معاصر، وی را مسیحی معرفی کرده اند؛ 1 اما از نام و کنیه اش خلاف آن استنباط می شود. وی در اوایل عمر در موصل و میافارقین، از شهرهای عراق زندگی می کرد. 2 بعدهابه بغداد رفت و در شمار شاگردان برجسته سنان بن ثابت بن قره (م. 331ق) درآمد و علم طب را نزد او آموخت و در این رشته نام آور شد. علت شهرت وی به « صاحب حقنه » آن بوده که برای درمان بیماری های کبد، دستگاهی برای اماله کردن اختراع کرد. گویند او به بحث و جدل با پزشکان بسیار علاقه داشت و در ریشخند و خجل کردن آنان افراط می کرد. علی بن کشکرایا با نبوغ و استعدادی که در علم طب داشت، به دربار سیف الدوله حمدانی، امیر حلب راه یافت. پس از آن هنگامی که عضدالدوله دیلمی، بیمارستانی در بغداد به نام خود بنا نهاد، وی را به همراه چند تن از پزشکان نامدار در این بیمارستان به کار گمارد. 3 علی بن کشکرایا افزون بر طبابت، تألیفاتی نیز داشته است. دو کتاب با نام کناش داشته که یکی از آنها با عنوان الحاوی مشهور است. 4 وی اثر دیگری در شناخت نبض نوشته بود. 5 به گفته برخی، وی در سال 370هجری در بغداد از دنیا رفت. 6 اما نقل دیگری او را در سال 371 هجری زنده دانسته است. 7

پی نوشت ها

[1] ـ فرهنگ زندگی نامه ها 1 / 684. 2 ـ نامه دانشوران 1 / 321.
3 ـ تاریخ الحکما 403. 4 ـ تاریخ الحکما 403؛ معجم المؤلفین 4 / 42. 5 ـ ریحانه الادب 1 / 348. 6 ـ نامه دانشوران 1 / 321. 7 ـ فرهنگ زندگی نامه ها 1 / 684.

دیگر منابع: عیون الانباء 296؛ تاریخ پزشکی ایران 153؛ فرهنگ بزرگان 177؛ لغت نامه دهخدا 2 / 343.

هیئتی و غفوری

علی ـ صدفی

علی ـ صدفی (م. 399ق)

ابوالحسن علی بن عبدالرحمان بن احمدبن یونس صدفی، مشهور به ابن یونس

پدرش محدث، مورخ و از دانشمندان نامدار مصر، و جدش یونس (م. 264ق) از شاگردان شافعی بود. 1 وی نیز از دانشمندان و ستاره شناسان مصر بود و از استادانی چون پدرش، جدش یونس بن عبدالاعلی و محمدبن علی بن ابی الحدید دانش آموخت. حاکم نیشابوری و فضل بن صالح رودباری (استاد رازی) از شاگردان وی بوده اند. 2 ابن یونس به دانش های بسیاری آگاهی داشت. شعر نیز می سرود و بیشتر عمر خود را در دانش ستاره شناسی سپری کرد. حالت پوشش وی به گونه ای بود که بیننده را به خنده می انداخت؛ بااین حال مورد احترام همگان بود. او کتاب زیج خود معروف به زیج ابن یونس و الزیج الحاکمی را در چهار جلد برای العزیز، فرمانروای مصر نگاشت. 3 دو کتاب درباره مصر به رشته تحریر در آورد که یکی از آنها در مورد اهالی مصر وکتاب بزرگی بوده است و دیگری در مورد افرادی است که وارد مصر شده اند. 4 کتاب های دیگر ابن یونس عبارت اند از: العقود والسعود فی اوصاف العود، تاریخ اعیان مصر، غایه الانتفاع فی معرفه الدائر والسمت قبل الارتفاع و دیوان شعر. ابن یونس در سال 399 هجری در مصر درگذشت. 5

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الحکما 230. 2 ـ الانساب 3 / 530؛ تاریخ الاسلام 27 / 376. 3 ـ شذرات الذهب 3 / 156. 4 ـ کشف الظنون 304. 5 ـ معجم المؤلفین 7 / 119.

دیگر منابع: زهرالآداب 3 / 667؛ المختصر من تاریخ البشر 2 / 138؛ مرآه الجنان 2 / 340؛ البدایة والنهایه 11 / 341؛ وفیات الاعیان 3 / 429؛ الوافی بالوفیات 21 / 148؛ میزان الاعتدال 2 / 227؛ لسان المیزان 4 / 232؛ هدیه العارفین 1 / 684؛ کشف الظنون 965 و 971؛ ایضاح المکنون 2 / 138.

سیدمهدی حسینی عربی