عمر ـ ابن عبدالکافی (زنده در حدود 400ق)

ابوالقاسم عمربن محمدبن عبدالکافی معروف به ابن عبدالکافی

شاگرد ابوعلی حسن بن احمدبن عبدالغفّار فارسی (م. 377ق) و فردی عالم و فاضل بوده و تا پس از درگذشت استاد خویش تا حوالی سال 400 هجری زنده بوده است. وی دارای کتابی در زمینه علوم قرآن به نام کتابٌ فی عدد سور وآیِ القرآن وغیرها است. نسخه های خطی از این کتاب در کتابخانه های لیدن (جنوب هلند) و اسکوریال (اسپانیا) موجود است. 1 از زندگی فردی، اجتماعی و علمی او اطلاع دیگری در دست نیست. عمر ـ ابن عبدالکافی

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الادب العربی 1 / 6.

دیگر منابع: تاریخ التراث العربی 1 / 1 / 49؛ معجم المؤلفین 7 / 312.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

عمر ـ ازدی

عمر ـ ازدی (289ـ328ق)

ابو الحسین عمربن محمدبن یوسف ازدی

وی در سال 289 هجری به دنیا آمد. پدرش ابوعمر از فقهای مالکی و قاضی القضات بغداد بود. ابوالحسین علم فقه را از پدرش آموخت و در سنین جوانی به مراتب بالایی از علم و دانش دست یافت. به گفته ابن فرحون، او در این سنین همانند پدرش در فضل و عقل بود و از علومی بهره داشت که همانند او کم یافت می شد. 1 از جدش یوسف بن یعقوب حدیث شنید2 و فردی عادل و ثقه به شمار می رفت. 3 حافظ قرآن و عالم به لغت، نحو، شعر، حدیث و نسب بود. 4 وی در سال 310 هجری از سوی المقتدر باللّه عباسی به قضاوت گماشته شد. 5 و در آن زمان، قاضی در سن او با این مقام وجود نداشت. 6 ابوالحسین پس از پدر، منصب قاضی القضاتی بغداد را بر عهده گرفت و بسیار تیزبین، زیرک و باهوش بود و از فقهای بزرگ مذهب مالکی قلمداد می شد. 7 از رویدادهای زمان او قتل « ابن ابی العزافیری » است که مذهب حسین بن منصور حلاج را پذیرفته و به حلول خداوند در اجسام باورداشت که در پی آن، ابوالحسین عمر فتوای قتل وی را صادر کرد؛ چنان که پدرش ابوعمر فتوا و حکم به قتل حسین بن منصور حلاج داده بود. وی سرانجام در 39سالگی در شعبان سال 328 هجری در بغداد از دنیا رفت و پسرش ابونصر بر او
نماز خواند. 8 آثار او عبارت اند از: کتابی در غریب الحدیث که به پایان نرسید، الفرج بعد الشده9 که به گفته یاقوت، وی نخستین کسی است که در این موضوع، کتاب نوشته است، 10 کتابی در احادیث مسند که خطیب بخشی از این کتاب را دیده11 و شاید همان کتاب غریب الحدیث باشد. الرد علی مَن انکر اجماع المدینه که در نقض کتاب صیرفی نوشته شده است. 12

پی نوشت ها

[1] ـ الدیباج المذهب 284. 2 ـ العبر 2 / 30. 3 ـ البدایة والنهایة 11 / 194. 4 ـ تاریخ بغداد 11 / 229. 5 ـ تاریخ بغداد 11 / 229. 6 ـ الدیباج المذهب 284. 7 ـ العبر 2 / 30. 8 ـ الدیباج المذهب 284. 9 ـ الفهرست (الندیم) 127. 10 ـ معجم الادبا 16 / 67. 1
[1] ـ تاریخ بغداد 11 / 229. 12 ـ الدیباج المذهب 284.

دیگر منابع: کشف الظنون 2 / 1205 و 1253؛ ترتیب المدارک 3 / 278؛ الاعلام 5 / 59؛ بغیه الوعاة 2 / 226؛ المنتظم 13 / 389؛ شذرات الذهب 2 / 313

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

عمر ـ اشنانی

عمر ـ اشنانی (259 ـ 339ق)

ابوالحسین (ابوالحسن) عمربن حسن بن علی أشنانی شیبانی بغدادی

وی به سال 259 یا 260 هجری در بغداد به دنیا آمد. علم حدیث را نزد ابراهیم حربی آموخت و همیشه از اینکه استادش در حدیث، حربی بوده، افتخار می کرد. 1 او از پدرش، محمدبن عیسی مدائنی، موسی بن سهل وشّاء و ابوبکربن ابی الدنیا حدیث شنید. دارقطنی از علما و محدثان اهل سنّت، او را محدثی کذاب و ضعیف دانسته است؛ 2 ولی بیشتر علمای رجالی، أشنانی را محدثی حافظ، ثقه، صدوق، موجه و کثیرالروایه به شمار آورده اند. او در ابتدا، قاضی نواحی شام بود تا اینکه به بغداد بازگشت و در یک پنجشنبه از ماه ربیع الآخر سال 316 هجری در آنجا سرپرستی امر قضاوت شد؛ ولی مقتدرباللّه پس از سه روز او را از کار برکنار کرد و ابوجعفر احمدبن اسحاق بن بهلول را به جای او گماشت. 3 أشنانی که قرائت عاصم را از محمدبن جهم سمّری آموخته بود، برای کسانی چون ابوطاهر ابوهاشم و احمدبن نصر شذائی تدریس کرد. محدثان نامداری همچون ابن عقده، ابن شاهین، ابن مخلّد و دارقطنی از او حدیث شنیده اند. او سرانجام در ذی حجه سال 339 هجری از دنیا