رفت. 4 وی آثاری چون فضائل علی بن ابی طالب، الخیل، فضل الحسین بن علی علیه السلام ، الشروط، 5 مقتل زیدبن علی رضی اللّه 6 و مسند ابوحنیفه را نوشته است. 7

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 11 / 236. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 15 / 406. 3 ـ تاریخ بغداد 11 / 236. 4 ـ تاریخ الاسلام 25 / 175. 5 ـ الفهرست (الندیم) 127 و 261. 6 ـ هدیه العارفین 1 / 780. 7 ـ کشف الظنون 2 / 1681.

دیگر منابع: الانساب 1 / 170؛ میزان الاعتدال 3 / 185؛ العبر 2 / 57؛ لسان المیزان 4 / 290؛ غایه النهایه 1 / 590؛ شذرات الذهب 2 / 349؛ معجم المؤلفین 7 / 282؛ الاعلام 5 / 43؛ تاریخ التراث العربی 1 / 366.

رضا جعفری نوقاب

عمران ـ سختیانی

عمران ـ سختیانی (210 ـ 305ق)

ابواسحاق عمران بن موسی بن مجاشع سختیانی جرجانی

وی در حدود سال 210 هجری به دنیا آمد. 1 برای استماع و فراگیری حدیث، مسافرت های بسیاری کرد و از محضر محدّثانی چون ابوربیع زهرانی، هدبه بن خالد قیسی، ابراهیم بن منذر و یعقوب بن محمد بهره برد و از محدثان نامدار جرجان در روزگار خود شد. علمای رجال، او را محدثی حافظ، صدوق، ثقه، مقبول و کثیرالتصانیف دانسته اند. سختیانی در پایان سفرهایش در سال 284 هجری به نیشابور بازگشت و در آنجا ساکن شد و به تدریس علم حدیث پرداخت و بسیاری از اکابر و بزرگان نیشابور از او حدیث فرا گرفتند. او پس از ده سال از نیشابور به جرجان سفر کرد و تا پایان عمر در آنجا به زندگی خویش ادامه داد. در جرجان، افرادی چون ابوعلی حافظ، ابوالحسین حجامی و ابوبکر اسماعیلی از او حدیث آموختند. 2 سختیانی روز پنجشنبه ای از ماه رجب سال 305 هجری در جرجان از دنیا رفت و علی بن احمد قاضی بر او نماز گزارد و در گورستان باب الخندق جرجان به خاک سپرده شد. کتاب المسند در حدیث، اثر او بوده است. 3

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 14 / 136. 2 ـ الانساب 3 / 233. 3 ـ تاریخ جرجان 322.

دیگر منابع: العبر 1 / 448؛ تذکره الحفاظ 2 / 762؛ البدایة والنهایة 11 / 128؛ طبقات الحفاظ 320؛ تاریخ الاسلام 23 / 165؛ الاعلام 5 / 71؛ معجم المؤلفین 8 / 7.

رضا جعفری نوقاب

عمر ـ

بجیریعمر ـ بجیری (223 ـ 311ق)

ابوحفص عمربن محمد بن بجیربن خازم بجیری همدانی خشوفغنی سغدی سمرقندی

در سال 223 هجری در روستای خشوفغن از توابع سُغد در ماوراءالنهر که در سده پنجم، رأس القنطره نامیده می شد، به دنیا آمد. دانش حدیث را در زادگاه خود نزد پدرش آغاز کرد. 1 پس از آن بارها به همراه پدر یا به تنهایی به سرزمین هایی همچون شام و مصر سفر کرد و از استادان بسیاری روایت آموخت. 2 احمدبن عبدالواحدبن عبود، موسی بن عامر مری، محمدبن هاشم بعلبکی و محمدبن بشار بندار بصری از استادان او بودند. 3 بجیری پس از سفرهای فراوان و بهره گیری از محدثان بسیار، به مقام والایی در حدیث دست یافت. ازاین رو وی را حافظ، موثق، محدث ماوراءالنهر4 و از امامان حدیث اهل سنّت در خراسان به شمار آورده اند. 5 جایگاه او در این رشته موجب شد محدثان سرزمین های دیگر برای شنیدن احادیثش در پی او باشند. محمدبن حبان بستی از کسانی است که در بخارا از ابوحفص حدیث آموخته است. 6 عموم محدثان ماوراءالنهر و برخی دانشوران مناطق دیگر همچون قفال شاشی، احمدبن محمدبن ابراهیم سمرقندی، علی بن ابراهیم کشانی، احمدبن محتاج کشانی، سهل بن سری بخاری و علی بن بندار صیرفی در شمار شاگردان او بوده اند. 7 ابوحفص همدانی به گردآوری احادیث عنایت ویژه داشت8 و کتاب هایی نیز نوشت. المسند، الجامع الصحیح، التفسیر، 9 تخریج صحیح بخاری10 که شاید همان الجامع الصحیح باشد و السفینه که آن را گردآوری کرده، 11 از آثار او هستند. بجیری در سال 311 هجری12 و به احتمال فراوان در همان زادگاهش از دنیا رفت.

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 1 / 286. 2 ـ تذکره الحفاظ 2 / 719 و 720؛ سیر اعلام النبلاء 14 / 402 ـ 404. 3 ـ تاریخ مدینة دمشق 45 / 317. 4 ـ تاریخ مدینة دمشق 45 / 317. 5 ـ الاکمال 1 / 195. 6 ـ میزان الاعتدال 3 / 506. 7 ـ تاریخ مدینة دمشق 45 / 317. 8 ـ طبقات علماءالحدیث 2 / 440. 9 ـ سیر اعلام النبلاء 14 / 403. 10 ـ الاکمال 1 / 195. 1
[1] ـ الانساب 2 / 370. 12 ـ تذکره الحفاظ 2 / 720.

دیگر منابع: طبقات الحفاظ 312؛ طبقات المفسرین (داوودی) 2 / 9؛ النجوم الزاهره 3 / 311؛ دول الاسلام 169؛ اللباب فی تهذیب الانساب 1 / 122؛ شذرات الذهب 2 / 262؛ هدیه العارفین 1 / 781؛ معجم المؤلفین 7 / 308.

محمد غفوری