هادی علیهم السلام بود. او از افرادی چون جعفربن محمدبن مالک بزار (م. حدود 300ق) و عبیدبن کثیر عامری کوفی (م. 294ق) روایت کرد. شیخ صدوق در کتب خود با واسطه از کوفی بسیار روایت دارد و پدرش علی بن حسین بن بابویه (م. 329ق) تفسیر وی را روایت کرده است. 4 از کوفی به غیر از تفسیر، نوشتاری باقی مانده که در آن، بدگویی های اهل اصفهان درباره امیرمؤمنان علیه السلام را آورده است. 5

پی نوشت ها

1ـ معجم المفسرین 1 / 418. 2ـ تفسیر فرات کوفی 12. 3ـ روضات الجنات 5 / 353. 4 ـ معجم رجال الحدیث 13 / 252. 5 ـ تفسیر فرات کوفی 12.

دیگر منابع: ریاض العلما 4 / 337؛ تنقیح المقال 2 / 3؛ اعیان الشیعه 8 / 396؛ طبقات اعلام الشیعه 1 / 216؛ الذریعه 4 / 298؛ هدیه العارفین 1 / 816؛ ریحانه الادب 5 / 104؛ مستدرکات علم رجال الحدیث 6 / 194؛ تاریخ التراث العربی مجلد اول 3 / 289.

سیدمهدی حسینی عربی

فرج ـ بلوی

فرج ـ بلوی (288 ـ 345ق)

ابوسعید فرج بن سلمة بن زهیربن مالک بلوی

وی به سال 288 هجری در قرطبه به دنیا آمد. اهل باجه بود و به فحص البلوط (شهری در اندلس) رفت. از افرادی چون ابن لبابه، ابن ابی تمام و قاسم بن اصبغ حدیث شنید. ابوسعید در قیروان از ابن لباد بهره برد و در مذهب مالک، صاحب رأی شد. وی در فقه و مناظره استادی خاصی داشت. مدتی قضاوت سرزمین های وادی حجارة و ریّه را بر عهده گرفت و سرانجام به سال 345 هجری از دنیا رفت. وی تألیفی در علم وثائق داشت. 1

پی نوشت ها

[1] ـ ترتیب المدارک 4 / 423.

دیگر منابع: تاریخ العلماء والرواة للعلم بالاندلس 1 / 392؛ الدیباج المذهب 316؛ تاریخ الاسلام 25 / 332؛ معجم المؤلفین 8 / 57.

سیدمهدی حسینی عربی

فضل ـ بجانی

فضل ـ بجانی (م. 319ق)

ابوسلمة فضل بن سلمه بن جریر جهنی بجانی اندلسی

وی اهل البیره بود و در آن شهر و نیز در بجانه به آموختن علم حدیث پرداخت. از افرادی چون سعیدبن نمر، احمدبن سلیمان و
ابن مجلون حدیث شنید. ابوسلمة حافظ ترین فرد در فقه مالک و آگاه ترین آنها به اختلاف اصحاب مالک در روزگار خویش بود. وی در مسجد جامع بجانه به تدریس می پرداخت و جماعتی از اصحاب سحنون (م. 240ق) را دیدار کرد. فضل دو بار برای فراگیری علوم به سفر رفت که حدود ده سال طول کشید. 1 از شاگردان وی می توان به ابومروان خُزَزبن معصّب (مصّعب) بجانی اشاره کرد. آثاری که ابوسلمة تألیف کرد، عبارت اند از: تنبیهات فی الفقه، اختصارالواضحه، 2 مختصر کتاب ابن مواز، مختصر فی المدونه، مسائل المدونه والمستخرجه والمجموعه، جزء فی الوثائق. 3 وی سرانجام در سال 319 هجری در بجانه از دنیا رفت. 4

پی نوشت ها

1ـ الدیباج المذهب 315. 2 ـ جزوه المقتبس 308. 3 ـ الدیباج المذهب 315. 4 ـ الاعلام 5 / 149.

دیگر منابع: بغیه الملتمس 443؛ طبقات الفقهاء (شیرازی) 164؛ معجم المؤلفین 8 / 68؛ لغت نامه دهخدا 1 / 453.

سیدمهدی حسینی عربی

فضل ـ جُمَحی

فضل ـ جُمَحی (206 ـ 305ق)

ابوخلیفه فضل بن حباب (عمرو) بن محمدبن شعیب جُمَحی بصری

وی فردی نابینا از بنی جمح بود1 که در سال 206 هجری زاده شد. در سال 220 هجری به شنیدن حدیث پرداخت و از افرادی چون ابوولید طیالسی، محمدبن کثیر و محمدبن سلام جُمَحی حدیث شنید. ابوعوانه، ابوحاتم بن حبّان و ابوالقاسم طبرانی از شاگردان وی بودند. 2 او در اصفهان از محضر ابومسعود نیز بهره برد. 3 ابوخلیفه، احمدبن محمدبن حنبل را دیدار و از او حکایت هایی نقل کرده است. 4 برخی تشیع او را مطرح کرده اند؛ ولی به گفته ابن حجر، سلیمانی شیعه بودن وی را رد کرده و او را همانند بیشتر مردمان بصره، ناصبی می خواند. 5 او مدتی نیز قضاوت شهر بصره را بر عهده داشت. منابع، ابوخلیفه را از بزرگان اهل حدیث دانسته و برای وی در لغت و شعر مقام والایی قائل اند. 6 او به علم تاریخ و انساب نیز آگاهی داشت. 7 ابوخلیفه سرانجام در سال 305 هجری در بصره از دنیا رفت. تألیفات او عبارت اند از: طبقات الشعراءالجاهلین، الفرسان، 8 الجزء فی الحدیث. 9

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 126. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 14 / 7. 3 ـ ذکراخبار