ابن جسور و سعیدبن نصر از شاگردان بیّانی بوده و از او روایت کرده اند. 4 وی در سه سال پایانی عمر ـ به علت کهولت سن ـ دچار نسیان و به قولی اختلال حواس شد و به همین دلیل از نقل روایت دست کشید. 5 او در سال 340 هجری در قرطبه از دنیا رفت. 6 از بیّانی آثار و تألیفات بسیاری به یادگار مانده که از این قرارند:

المجتبی، احکام القرآن، فضایل قریش، الناسخ والمنسوخ، غرائب حدیث مالک بن أنس، الانساب، 7 الخمر، 8 السنن، برّالوالدین، مسند مالک، المنتقی، آثارالتابعین، 9 الصحیح10 و بدیع الحسن. 11

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادبا 16 / 236. 2 ـ تاریخ علماءالاندلس 1 / 406 ـ 408. 3 ـ الدیباج المذهب 321. 4 ـ جذوة المقتبس 31
[1] ـ 312. 5 ـ تذکره الحفاظ 3 / 854. 6 ـ الاکمال 1 / 441. 7 ـ بغیه الملتمس 448. 8 ـ معجم الادباء 16 / 237. 9 ـ تاریخ الاسلام 25 / 193. 10 ـ هدیه العارفین 1 / 826. 1
[1] ـ الاعلام 5 / 173.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 15 / 474؛ معجم المؤلفین 8 / 95؛ النجوم الزاهره 3 / 307؛ طبقات المفسرین 2 / 35؛ لسان المیزان 4 / 458؛ شذرات الذهب 2 / 357؛ نفح الطیب 2 / 47؛ ایضاح المکنون 2 / 197.

اسماعیل اسماعیلی

قاسم ـ شاشی

قاسم ـ شاشی (م. حدود 400ق)

ابوالحسن قاسم بن محمد بن علی بن اسماعیل شاشی قفال

او به چاچ در ماوراءالنهر منسوب است. وی در دوران پدرش ابوبکر قفال کبیر (م. 366ق) به جایگاه والایی دست یافت. شهرت او بیشتر به سبب تألیف کتاب التقریب است. افرادی چون اسنوی و بیهقی کتاب او را ستوده اند. اسنوی گوید در میان کتاب های اصحاب، بهتر از آن را ندیده است. این کتاب شرحی است از احادیث و نصوصی که از شافعی نقل شده است. شاشی کوشیده هر مسئله ای که به طورنص از شافعی رسیده را با همان واژگان بیاورد و تنها به معنا بسنده نکند؛ ازاین رو دارنده این کتاب از کتاب های دیگر فقه شافعی بی نیاز است. 1 امام الحرمین ابوالمعالی عبدالملک بن عبداللّه جوینی (م. 478ق) کتاب شاشی را تلخیص کرده و از آن بسیار ستوده است. افرادی چون رافعی در باب تیمم از او روایت کرده اند. 2 عبادی در طبقات الفقهای خویش ابوالحسن را در طبقه ابواسحاق اسفراینی، ابوطیب صعلوکی، ابوالقاسم دینوری و دیگران یاد کرده است. 3 وی
در حدود سال 400 هجری از دنیا رفت. نام کامل کتاب وی التقریب شرح مختصرالمزنی فی الفروع است. 4

پی نوشت ها

[1] ـ طبقات الشافعیه (اسنوی) 1 / 145. 2 ـ طبقات الشافعیه (قاضی ابن شهبه) 1 / 187. 3 ـ طبقات الفقها 106. 4 ـ هدیه العارفین 1 / 827.

دیگر منابع: طبقات الشافعیه الکبری 3 / 472؛ طبقات الشافعیه (ابن هدایت اللّه) 117؛ وفیات الاعیان 4 / 200؛ الوافی بالوفیات 4 / 113؛ شذرات الذهب 3 / 52؛ معجم المؤلفین 8 / 119؛ کشف الظنون 466.

سیدمهدی حسینی عربی

قاسم ـ صحّاف

قاسم ـ صحّاف (م. قرن 4ق)

قاسم بن ربیع بن بنت زید الشحّام صحّاف کوفی

صحّاف از مردمان کوفه1 و از محدثان سده سوم هجری است و احتمالاً سال های آغازین سده چهارم را نیز درک کرده است. 2 وی روایتی از امامان علیهم السلام ندارد؛ 3 ولی از کسانی چون محمدبن سنان زاهری (م. 220ق)، 4 اسماعیل بن مخلّد سرّاج5 و عمروبن عثمان6 روایاتی را گزارش کرده است. او در حدیث، فردی ضعیف و غیرقابل اعتماد و در مذهب غالی بوده است. 7 اشخاصی چون علی بن ابراهیم بن هاشم، 8 جعفربن محمدبن مالک فزاری9 و محمدبن ابی عبداللّه اسدی10 از وی روایت کرده اند. صحّاف دارای تألیفی نیز بوده که نام کتاب الحدیث از آن یاد شده است. 11

پی نوشت ها

[1] ـ خلاصه الاقوال 248؛ معجم الرجال 5 / 45. 2 ـ طبقات اعلام الشیعه 1 / 219. 3 ـ رجال (ابن داوود) 275. 4 ـ عیون اخبارالرضا

علیه السلام

2 / 88. 5ـ تنقیح المقال 2 / 19. 6 ـ کامل الزیارات 250. 7ـ خلاصه الاقوال 248؛ مجمع الرجال 5 / 45. 8ـ رجال (النجاشی) 2 / 184. 9ـ هدیه المحدثین 132. 10 ـ کامل الزیارات 250. 1
[1] ـ الذریعه 6 / 358.

دیگر منابع: جامع الرواة 2 / 16؛ مستدرکات علم رجال الحدیث 6 / 243؛ منتهی المقال 5 / 220؛ نقدالرجال 270؛ منهج المقال 264؛ بحارالانوار 24 / 286.

اسماعیل اسماعیلی

قاسم ـ عجلانی

قاسم ـ عجلانی (م. حدود 400ق)

ابوالجود قاسم بن محمدبن رمضان عجلانی بصری

وی اهل بصره و معاصر ابوالفتح ابن جنّی (م. 392ق) 1 و محمدبن اسحاق ندیم (م. 380ق) بود. آثاری که نگاشته، بدین به