پی نوشت ها

[1] ـ الانساب (سمعانی) 5 / 207. 2 ـ تاریخ بغداد 13 / 276. 3 ـ معجم المؤلفین 8 / 178. 4 ـ تاریخ بغداد 13 / 276.

دیگر منابع: اللباب فی تهذیب الانساب 3 / 170؛ الاعلام 5 / 281.

رضا جعفری نوقاب

محسن ـ تنوخی

محسن ـ تنوخی (327 ـ 384ق)

ابوعلی محسن بن علی بن محمد تنوخی بغدادی بصری

در ربیع الاول سال 3271 یا 329 هجری در بصره به دنیا آمد. 2 از همان اوان کودکی ـ درحالی که هنوز یک دهه از عمرش نگذشته بود ـ به شنیدن حدیث روی آورد و نزد استادان و شیوخ نامداری همچون ابوالعباس أثرم، ابوبکر محمدبن یحیی صولی، ابوبکربن داسه و واهب بن یحیی مازنی حدیث آموخت. 3 بر پایه گزارش خطیب بغدادی، او برای تحصیل و کسب دانش، بغداد را برگزید و تمام عمرش را در همانجا ساکن شد و به تدریس حدیث مشغول شد. 4 تنوخی نه تنها محدث بود؛ بلکه از وی به عنوان فردی ادیب، اخباری و شاعر نیز یاد شده است. 5 یاقوت و ابن خلکان پاره ای از سروده های او را ذکر کرده اند. 6 وی از قاضیان برجسته روزگار خویش بود و به گفته خودش، مدتی در خدمت قاضی القضات بغداد، ابوالعباس بن ابی الشوارب بود و زمانی نیز جانشین وی در شهرهای تکریت، دقوقا، خاینجار، قصر ابن هبیره، سورا و بابل بود. 7 ابن خلکان در گزارش خود آورده است: تنوخی برای نخستین بار در سال 349 هجری از سوی ابوالسائب عتبه بن عبیدالله عهده دار مقام قضا در بابل و نواحی آن شد و سپس از سوی المطیع، خلیفه عباسی (334 ـ 363ق) به قضاوت عسکر مکرم، ایذه و رامهرمز از شهرها و نواحی اهواز گماشته شد. 8 رجال نویسان اهل سنّت، او را حنفی مذهب دانسته اند. 9 در مقابل برخی از معاصران شیعه، وی را از علمای امامیه می دانند. 10 تنوخی سرانجام در 25 محرم الحرام سال 384 هجری در بغداد از دنیا رفت. 11 او دارای آثار و تألیفاتی نیز بوده که مشهورترین و مهم ترین اثر وی، کتاب نشوارالمحاضره واخبارالمذاکره در موضوع رویدادها و اخبار تاریخی است که به نوشته برخی، تألیف آن بیست سال به درازا کشیده است. 12 دیگر آثار وی عبارت اند از: الفرج بعدالشده، المستجاد من
فعلات الاجواد، دیوان شعر، 13 الهفوات 14 و الحکمة والبیان. 15

پی نوشت ها

[1] ـ المنتظم 14 / 373. 2 ـ معجم الادبا 17 / 92. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 525. 4ـ تاریخ بغداد 13 / 155. 5ـ المنتظم 14 / 373. 6 ـ معجم الادبا 17 / 94؛ وفیات الاعیان 4 / 160. 7 ـ معجم الادبا 17 / 92 ـ 93. 8ـ وفیات الاعیان 4 / 160. 9ـ الجواهرالمضیئه 2 / 152. 10ـ ریحانه الادب 1 / 354. 1
[1] ـ تاریخ بغداد 13 / 156. 12 ـ معجم الادبا 17 / 92. 13 ـ الاعلام 5 / 288. 14 ـ دایره المعارف تشیع 5 / 124. 15 ـ موسوعة طبقات الفقها 4 / 334.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 27 / 88؛ یتیمه الدهر 2 / 405؛ النجوم الزاهرة 4 / 168؛ الکامل فی التاریخ 9 / 106؛ العبر 2 / 166؛ فرج المهموم 154؛ مفتاح السعاده 1 / 229؛ تاج التراجم 262؛ تاریخ آداب اللغه العربیّه 1 / 593؛ شذرات الذهب 3 / 112؛ هدیه العارفین 2 / 5؛ مجالس المؤمنین 1 / 541؛ معجم المؤلفین 8 / 185؛ کشف الظنون 1 / 781، 2 / 1253، 1671 و 1953؛ هدیه الاحباب 129؛ لغت نامه دهخدا 1 / 592.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ آبُری

محمد ـ آبُری (م. 363ق)

ابوالحسن محمدبن حسین بن ابراهیم بن عاصم آبُری سجستانی

وی اهل آبُر از روستاهای سیستان بود. او در پی کسب حدیث به خراسان، جبال، عراق، جزیره، شام و مصر سفر کرد و از کسانی همچون ابوبکر ابن خزیمه، ابوالعباس سراج، محمدبن یوسف بن نضر هروی، ابوعبدالله محمدبن ربیع جیزی و مکحول بیروتی روایت کرد. ابوالحسن فردی محدث و حافظ بود1 و افرادی مانند علی بن بشری سجستانی و ابوبکر یحیی بن عمار سجزی از او روایت کردند2 آبری کتابی با عنوان مناقب الشافعی در 74 باب درباره شافعی نگاشت. وی سرانجام در رجب سال 363 هجری از دنیا رفت. 3

پی نوشت ها

[1] ـ الاکمال 1 / 123. 2 ـ تاریخ مدینة دمشق 52 / 339. 3 ـ طبقات الشافعیه الکبری 3 / 148.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 26 / 313؛ الانساب 1 / 56؛ تذکره الحفاظ 3 / 954؛ طبقات الحفاظ 383؛ هدیه العارفین 2 / 48؛ معجم المؤلفین 8 / 191؛ العبر 2 / 116؛ شذرات الذهب 3 / 46؛ الوافی بالوفیات 2 / 372؛ معجم البلدان 1 / 49؛ سیر اعلام النبلاء 16 / 299؛ طبقات الشافعیه (اسنوی) 1 / 50؛ طبقات الشافعیه (ابن قاضی) 1 / 146.

محمود هیئتی