محمد ـ

آجُریمحمد ـ آجُری (م. 360ق)

ابوبکر محمدبن حسین بن عبداللّه آجری بغدادی

وی به قول برخی از تاریخ نگاران، اهل آجر (روستایی از روستاهای بغداد) بود. 1 تا سال 330 هجری در بغداد به آموختن علم و حدیث و نشر آن اشتغال داشت و از استادانی چون ابومسلم کجّی، ابوشعیب حرانی، احمدبن یحیی حلوانی کسب فیض و استماع حدیث کرد. سپس رهسپار مکه شد و در آنجا سکونت گزید. اقامت او در این شهر، سی سال به طول انجامید2 و در این مدت، روایتگرانی چون محمدبن فضل قطّان و ابونعیم اصفهانی از او حدیث شنیدند و روایت کردند. به گفته علمای اهل سنّت، آجری شخصیتی دیندار، 3 مورد اعتماد، محدث، عالمی عابد و صالح، 4 فقیهی حنبلی و به قولی شافعی بود. 5 آجری در سال 360 هجری از دنیا رفت و کتاب های بسیاری از خود به جا گذارد که از آنها چنین یاد کرده اند: تحریم النرد والشطرنج والملاهی، التصدیق بالنظر الی اللّه فی الآخره، شرح حدیث الاربعین، النصیحه، صفة قبرالنبی صلی الله علیه و آله، فردوس العلم، اربعین حدیث، الشریعة فی السنه، الغرباء، الثمانین، الرؤیه، اخلاق العلماء، مسئله الطائفین، التهجّد، اخبار عمربن عبدالعزیز، 6 مختصرالفقه، العزله و کتاب احکام النساء. 7

پی نوشت ها

[1] ـ شذرات الذهب 3 / 35. 2 ـ وفیات الاعیان 4 / 292. 3 ـ تاریخ بغداد 2 / 243. 4 ـ وفیات الاعیان 4 / 292. 5 ـ شذرات الذهب 3 / 35. 6 ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 133 ـ 135؛ هدیه العارفین 6 / 46. 7 ـ النجوم الزاهره 4 / 60؛ الفهرست (الندیم) 268.

دیگر منابع: الانساب 1 / 69؛ المنتظم 4 / 208؛ تذکره الحفاظ 3 / 93؛ العبر 2 / 107؛ البدایة والنهایه 11 / 270؛ الکامل فی التاریخ 8 / 617؛ الوافی بالوفیات 2 / 373؛ تاریخ الاسلام 26 / 216؛ کشف الظنون 1 / 37.

محمدحسین علی اکبری

محمد ـ آجری

محمد ـ آجری (م. 309ق)

ابوبکر محمدبن خلف بن مرزبان بن بسّام آجری بغدادی محولّی مشهور به ابن مرزبان

تاریخ نگار و ادیب نیمه دوم سده سوم و اوایل سده چهارم که در روستایی در غرب بغداد به نام محوّل سکونت داشت. 1 از استادانی چون احمدبن منصور رمادی، زبیربن بکار و ابن ابی السری ازدی
حدیث آموخته و روایت نقل کرده است. روایتگرانی همانند ابوبکر انباری و ابوجعفربن بریه هاشمی از او حدیث آموخته و روایت کرده اند. 2 ابن مرزبان آثار فراوانی از خود بر جای گذاشته که عبارت اند از: الحاوی فی علوم القرآن در 27 جزء، اخبار ابی قیس الرقیات ومختار شعره، الشراب شامل چند کتاب، المتیمین، المعصومین (المتیمین المعصومین)، المتباعدین (المساعدین)، الروض والزهر، الجلساء والندماء، السودان وفضلهم علی البیضان، القاب الشعراء، الشعر والشعرا، الهدایا، الشتاء والصیف، النساء والغزل، اخبار عبداللّه بن جعفربن ابی طالب، ذم الحجاب والعتب علی المحتجب، ذم الثقلا، اخبار العرجی، الحماسه، 3 وصف السیف والقلم، وصف الفارس والفرس، تفضیل الکلاب علی کثیر من لبس الثیاب، 4 من غَدَرَ وخانَ، من توفی عنها زوجها فاظهرت الغموم وباحت المکتوم. 5 ابن مرزبان با سنی بیش از هشتاد سال در سال 3096 یا 310 هجری درگذشت. 7

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 6 / 115. 2 ـ تاریخ بغداد 5 / 237. 3 ـ الفهرست (الندیم) 95 و 166 ـ 167. 4 ـ هدیه العارفین 2 / 26. 5 ـ الاعلام 6 / 115. 6 ـ سیر اعلام النبلاء 14 / 264. 7 ـ النجوم الزاهره 3 / 203.

دیگر منابع: معجم الادباء 12 / 207؛ الاکمال 7 / 310؛ شذرات الذهب 2 / 258؛ العبر 1 / 459؛ المنتظم 13 / 207؛ لسان المیزان 5 / 157؛ معجم المؤلفین 9 / 285.

محمدحسین علی اکبری

محمد ـ ابن ابی القاضی

محمد ـ ابن ابی القاضی (م. 346ق)

ابواحمد محمدبن سعید بن محمدبن عبداللّه بن ابی القاضی

او اهل خوارزم و برخاسته از خاندانی دانشمند و صاحب نام در آن سرزمین بود. تنها منبعی که آگاهی هایی از او در اختیار ما قرار داده، سُبکی است. وی می نویسد: ابواحمد زمانی برای آموختن دانش، زادگاهش خوارزم را ترک کرد و راهی عراق شد و محضر درس استادانی چون ابواسحاق مروزی و ابوبکر صیرفی را درک کرد و بهره های فراوانی از ایشان برد. پس از مدتی به خوارزم بازگشت و کرسی تدریس بر پا کرد و به تصنیف بسیاری از علوم پرداخت. وعظ و خطابه نیز داشت. همو می نویسد: ابواحمد به سال 342 هجری به حج مشرف شد و مدتی در مکه ساکن گردید. سپس به بغداد رفت و در آنجا نیز اقامتی کوتاه داشت. در این مدت، کسانی چون ماوردی و