محمد ـ

أزدیمحمد ـ أزدی (قرن چهارم. هجری)

ابودُلَف محمدبن مظفّر ازدی کاتب بغدادی معروف به مجنون

ملحد، غالی و از مدعیان دروغین نیابت خاصه امام زمان (عج) و شاگرد و وصی یکی دیگر از مدعیان دروغین به نام ابوبکر بغدادی، برادر زاده محمدبن عثمان عَمری دومین نایب خاص امام زمان (عج) است، [ وی در نیمه نخست سده چهارم می زیسته و با سه سفیر خاص آن حضرت (محمدبن عثمان، حسین بن روح نوبختی م. 326ق و علی بن محمد سمری ـ م. 329ق) معاصر است و احتمالاً تا نیمه دوم سده چهارم زنده بوده است ]. ابودلف ابتدا جزو فرقه مُخمّسه (کسانی که علی علیه السلام را پروردگار عالَم و سلمان، ابوذر، مقداد، عمار و عمروبن امیه را از جانب او موکل بر امور مردم و مصالح عالم می دانستند) بود. مدت کوتاهی نیز در زمره شیعیان قرار داشت؛ اما سرانجام به ابوبکر بغدادی گرایش یافت و از هواداران جدی او در امر نیابت دروغینش شد. ابودلف درباره برتری و فضل مقتدای خود، ابوبکر بغدادی بر حسین بن روح با احمدبن محمدبن عیاش نیز مناظره کرد که ابن عیاش توانست با استدلال قوی بر وی چیره شود. با مطرح شدن ادعای نیابت ابوبکر بغدادی توسط ابودلف، جعفربن محمدبن قولویه (م. 369ق) و برخی دیگر از بزرگان شیعه در بصره، ابوبکر بغدادی را احضار کردند و حتی مالی را به عنوان وکالت بر او عرضه داشتند؛ اما وی با انکار ادعای نیابت برای خود، از پذیرفتن آن مال خودداری کرد. با وجود این، هنگامی که وارد بغداد شد، نفاق خود را آشکار کرد و ضمن ادعای نیابت، ابودلف را نیز به جانشینی خود معرفی نمود. ابن قولویه دراین باره می گوید: ما ابودلف را ملحد و کافر می دانستیم. سپس اظهار غلو کرد و سرانجام دیوانه گشت و به زنجیر کشیده شد. او نزد شیعیان کاملاً مفتضح و رسوا شد و شیعیان از او دوری و تبری جستند. در حقارت و پستی انگشت نما شده بود و هر جا می رفت، جز تحقیر و خواری چیزی نمی دید. 1 نجاشی درباره اینکه وی احادیث بسیاری شنیده؛ ولی در پایان در عقل او اضطرابی حاصل شده، سخن گفته؛ ولی در مورد اضطراب در دین او هیچ اشاره ای نکرده است. اثر او کتاب اخبارالشعراء است. 2

پی نوشت ها

[1] ـ الغیبة (الطوسی) 412 ـ 414. 2 ـ رجال (النجاشی) 2 / 321.

دیگر منابع: خلاصه الاقوال 163 و 274؛ رجال (ابن داوود) 510؛ مجمع الرجال 6 / 55؛ تنقیح المقال 3 / 188؛ فائق المقال 360؛ نقدالرجال 334؛ رجال (الخاقانی) 180؛ جامع الرواة 2 / 384 و 469؛ طرائف المقال 1 / 197، 218، 2 / 337 و 338؛ قاموس الرجال 8 / 390 ـ 391؛ معجم رجال الحدیث 17 / 264 و 21 / 152؛ مستدرکات علم رجال الحدیث 8 / 381 و 382؛ اعیان الشیعه 2 / 49 و 349؛ الذریعه 1 / 336؛ بحارالانوار 51 / 377 ـ 379؛ الوجیزه 350؛ تاریخ التراث العربی 2 / 1 / 156؛ ایضاح المکنون 1 / 43.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ أزدی

محمد ـ أزدی (م. 374ق)

ابوالفتح محمدبن حسین بن احمدبن عبداللّه ازدی موصلی

وی اهل موصل بود؛ ولی در بغداد سکونت گزید. از ابویعلی موصلی، محمدبن جریر طبری، علی بن سراج مصری و برخی دیگر از عالمان و محدثان دانش آموخت و نقل روایت کرد و روایتگرانی چون، محمدبن جعفربن علاّن، ابراهیم بن عمر برمکی و محمدبن حسین بن بکیر از او حدیث آموختند و روایت کردند. ازدی را محدث و حافظ حدیث گفته اند؛ ولی چندان جایگاهی نزد ارباب حدیث نداشت؛ بلکه از او دوری می کردند و بسیاری از رجال نویسان نیز او را ضعیف در حدیث شمرده اند. موصلی در سال 374 هجری در موصل از دنیا رفت. 1 آثار برجای مانده از وی عبارت اند از: شرح الشهاب للقضاعی، فوائدالحدیث وکتاب الجرح والتعدیل فی الضعفاء من رجال الحدیث. 2

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 2 / 243. 2 ـ هدیه العارفین 2 / 50.

دیگر منابع: الاعلام 16 / 347؛ میزان الاعتدال 3 / 523؛ لسان المیزان 5 / 139؛ تاریخ الاسلام 26 / 564؛ الکامل فی التاریخ 9 / 40؛ البدایة والنهایه 11 / 303؛ تذکره الحفاظ 3 / 967؛ المنتظم 14 / 308؛ العبر 2 / 143؛ سیر اعلام النبلاء 16 / 347؛ شذرات الذهب 3 / 84؛ معجم المؤلفین 9 / 232.

محمدحسین علی اکبری

محمد ـ ازهری

محمد ـ ازهری (282 ـ 370ق)

ابومنصور محمدبن احمد بن ازهربن طلحه ازهری هروی

در سال 282 هجری در هرات به دنیا آمد. 1 وی ابتدا در هرات از حسین بن ادریس و محمدبن عبدالرحمان سامی حدیث آموخت و پس از آن در بغداد از ابی القاسم بغوی، ابن ابی داوود و منذری به