312 هجری از دنیا رفت و آثاری از خود به جا گذارد که عبارت اند از: الجبر والاستطاعه4 و الردّ علی اهل الاستطاعه. 5

پی نوشت ها

[1] ـ رجال (النجاشی) 2 / 284 ـ 285. 2 ـ رجال (الطوسی) 496. 3ـ کتاب الغیبه 415 ـ 417. 4 ـ رجال (النجاشی) 2 / 284 ـ 288. 5 ـ الفهرست (الطوسی) 151.

دیگر منابع: خلاصه الاقوال 160؛ رجال (ابن داوود) 302 و 501؛ طبقات اعلام الشیعه 1 / 254.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ اسکافی

محمد ـ اسکافی (258 ـ 336ق)

ابوعلی محمدبن همام بن سهیل بن بیزان اسکافی بغدادی کاتب شیعی

وی در روز دوشنبه ششم ذی حجه سال 258 دیده به جهان گشود. 1 از بزرگان شیعه، 2 و دارای جایگاهی والا، 3 ثقة و گرانمایه بود4 و در سوق العطش بغداد سکونت داشت. اسکافی از محمدبن موسی بن حمّاد بربری و احمدبن محمدبن رستم نحوی، 5 احمدبن بندار ابی جعفر، حمید زیاد و ... روایت کرده و افرادی چون جعفربن محمدبن قولویه ابوالقاسم، محمدبن احمدبن داوود6 و تلعکبری از وی روایت کرده اند و تلعکبری از وی اجازه روایت نیز داشته است. 7 جد وی سهیل، در آغاز از مجوسیت به اسلام گروید و سپس در سفر حج ـ توسط عبدالرزاق صنعانی ـ مذهب حق را پذیرفت. نقل شده پدر ابوعلی، ضمن نامه ای به محضر مقدس امام حسن عسکری علیه السلام از آن حضرت خواست فرزندی که در راه دارد، پسر و صحیح و سالم به دنیا بیاید و از دوستان اهل بیت علیهم السلام باشد که حضرت به صورت کتبی پاسخ فرمود که خداوند آنچه را خواسته بودی، تحقق بخشید. آثار او عبارت اند از: الانوار فی تاریخ ائمه الاطهار، 8 الروایات9 و التمحیص. 10 وی در جمادی الثانی سال 33611 یا 332 در بغداد درگذشت و در مقابر قریش به خاک سپرده شد. 12 کتاب تاریخی او با عنوان منتخب الانوار منتشر شده است.

پی نوشت ها

1ـ رجال (النجاشی) 2 / 297. 2 ـ تاریخ بغداد 3 / 365. 3 ـ رجال (النجاشی) 2 / 297. 4 ـ رجال (الطوسی) 494. 5 ـ تاریخ بغداد 3 / 365. 6 ـ معجم رجال الحدیث 17 / 323. 7 ـ رجال (الطوسی) 494.
8 ـ رجال (النجاشی) 2 / 296 ـ 297. 9 ـ الفهرست (الطوسی) 141. 10 ـ معجم المؤلفین 9 / 119. 1
[1] ـ رجال (النجاشی) 2 / 297. 12 ـ تاریخ بغداد 3 / 365.

عبدالرحمان انصاری

محمد ـ اسکافی

محمد ـ اسکافی (م. 381ق)

ابوعلی محمدبن احمدبن جنید اسکافی مشهور به ابن جنید

او را اسکافی خوانده اند؛ چرا که به شهر اسکاف در عراق منسوب است. 1 وی از بزرگان شیعه دوازده امامی، دانشمندی والامقام، موثق و دارای تألیفات بسیار بود. نجاشی به نقل از بعضی علمای شیعه گوید: مقداری از اموال و شمشیری متعلق به امام زمان علیه السلام نزد ابن جنید بود. 2 در اینکه وجود این اموال نزد او دلیل بر وکالت باشد، از سوی رجالیان پذیرفته نشده و گفته اند شاید نایب عام باشد. 3 اسکافی بااینکه آثار فراوانی دارد ـ چون به قیاس عمل می کرد ـ تألیفاتش متروک ماندند. 4 ابن جنید در سال 381 هجری در شهر ری بدرود حیات گفت. 5 الندیم، شیخ طوسی و نجاشی فهرستی از کتاب های وی را ارائه کرده اند و چون نجاشی کامل تر و جامع تر آورده، تألیفات را به نقل از این منبع ذکر می کنیم و تفاوت در نام آثار را داخل کمانک می آوریم: تهذیب الشیعه لاحکام الشریعه (در حدود 20 جلد شامل تمامی باب های فقهی) شامل: الطهاره، المسح علی الخفّین، المیاه، الأوانی، الأنجاء والأستطابه، الطهور، ما ینقض الطهور، ما یُنَجسِ البدن والثوب، الغسل، التیمم وطهرالحائض، کتاب الصلاة که شامل تعدادی از کتاب های بعدی است؛ الاوقات، الأذان والاقامه، لباس المصلّی، استقبال القبله، احکام الصلاة، عددالفرض والتطوع، اقامه الصلاة، الجمعه، السهو، قضاءالصلاة، صلاه السفر والسفینة، صلاه العیدین، صلاه الکسوف، صلاه الخوف، صلاه الاستسقاء، حکم تارک الصلاة، احتضارالمیت وغسله، الاکفان، الجنائز، الصلاة علی الجنائز، القبور والنیاحه، الزکاة والصدقه، تفرقة الصدقات، زکاه الفطره، الصیام، زیاده الصلاة فی شهر رمضان، الاعتکاف، الحج، الاشربه، المآکل، الاطعمه، الذبائح، الصید، الاصناحی، القرعه، التحیر، النکاح وما یحل منه وما یحرم، الرضاع، الاولیا، الصداق، خطبه النسا، عشره النسا، العیب والتدلیس، نکاح اهل الذمّه، الاستبراـ، نفقات الازواج، احکام الطلاق، رجعه النسا، التخییر والنشوز، الایلا،