الناسخ والمنسوخ، 16 اسماءالصحابه، المعرفة، التوحید و اثبات الصفات علی الاتفاق والتفرد. 17

پی نوشت ها

[1] ـ طبقات الحنابله 2 / 167. 2 ـ تاریخ الاسلام 27 / 320. 3 ـ غایه النهایه 2 / 98. 4 ـ طبقات الحنابله 2 / 167. 5 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 29 ـ 36. 6ـ تذکره الحفاظ 3 / 1033. 7ـ تاریخ الاسلام 27 / 321. 8ـ تذکره الحفاظ 3 / 1032. 9 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 41. 10 ـ میزان الاعتدال 3 / 479. 1
[1] ـ سیر اعلام النبلاء 22 / 382. 12 ـ ذکر اخبار اصبهان 2 / 306. 13 ـ غایه النهایه 2 / 98. 14 ـ المنتظم 15 / 52. 15 ـ تاریخ الاسلام 27 / 321. 16 ـ البدایة والنهایه 11 / 336. 17 ـ هدیه العارفین 2 / 57.

دیگر منابع: العبر 2 / 187؛ الوافی بالوفیات 2 / 187؛ شذرات الذهب 3 / 146؛ لسان المیزان 5 / 70؛ النجوم الزاهره 2 / 213؛ الکامل فی التاریخ 9 / 190؛ وفیات الاعیان 6 / 168.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ اصفهانی

محمد ـ اصفهانی (285 ـ 381ق)

ابوبکر محمدبن ابراهیم بن علی بن عاصم اصفهانی مشهور به ابن مقرئی

وی در سال 285 هجری به دنیا آمد، 1 در سال 300 به سماع حدیث پرداخت، آن گاه سفرهای بسیاری کرد و چنان که نقل شده، از حدود پنجاه شهر گذشت و از مشایخ بسیاری بهره برد. در جریان این سفرها که به گفته مبالغه آمیز خود وی، چهار بار شرق و غرب را زیر پا گذاشته بود، 2 از همدان، بغداد، حلب، رقّه، حران، موصل، دمشق، مصر و بیت المقدس بازدید کرد در میان مشایخ بسیار او می توان از ابوبکربن خریم، محمدبن صالح بن ابی عصمه و احمدبن هشام بن عمار نام برد3 و کسانی چون حمزه بن یوسف سهمی، ابونعیم اصفهانی و ابواسحاق بن حمزه از شاگردان او بوده و از وی روایت کرده اند. 4 ابن مقری با صاحب بن عباد مراوده و دوستی داشته و مدتی خزانه دار کتابخانه صاحب بوده است. 5 رجال شناسان، ابن مقری را ثقه دانسته و بر امانت وی در گزارش حدیث تأکید کرده اند. 6 او پس از عمری طولانی در سال 381 هجری چشم از جهان فرو بست. 7 از وی آثاری به جا مانده؛ از جمله: معجم الشیوخ، الفوائد، مسند ابی حنیفه، 8 الاربعین9 و المنتخب من غرائب احادیث مالک بن انس. 10

پی نوشت ها

[1] ـ ذکر اخبار اصبهان 2 / 297. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 399 ـ 400.
3 ـ تاریخ مدینة دمشق 51 / 220 ـ 221. 4 ـ تاریخ الاسلام 27 / 39. 5 ـ الوافی بالوفیات 1 / 343. 6 ـ تذکره الحفاظ 3 / 973. 7 ـ تاریخ مدینة دمشق 51 / 223. 8ـ تاریخ الاسلام 27 / 39. 9 ـ شذرات الذهب 3 / 101. 10 ـ معجم المؤلفین 8 / 210.

دیگر منابع: الانساب 1 / 176؛ غایه النهایه 2 / 45؛ الکامل فی التاریخ 9 / 91؛ الاعلام 5 / 295؛ النجوم الزاهره 4 / 161؛ هدیه العارفین 2 / 73.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ اصفهانی

محمد ـ اصفهانی (254 ـ 322ق)

ابومسلم محمدبن بحر اصفهانی

از مردمان اصفهان و دانشمندی ادیب، نحوی، مفسر، از کاتبان توانمند در نامه نگاری و از متکلمان جدلی و مناظره گر معتزله بود که در سال 254 هجری زاده شد. 1 از دوران تحصیل و استادان او آگاهی چندانی در دست نیست؛ اما از محمدبن عبدالله بن عاصم حزنبل لغوی اصفهانی روایت دارد و ابوالفرج اصفهانی نیز از او روایت کرده است. 2 ابومسلم سال های درازی از عمر خود را در مشاغل حکومتی گذراند. وی مدت ها از کاتبان و کارگزاران محمدبن زید بن اسماعیل بن حسن علوی (حکومت 270 ـ 287ق) بود که پس از درگذشت برادرش، حسن، حکومت طبرستان و دیلم را به دست گرفته بود. 3 به سبب همین منصب و همنشین با محمدبن زید در طبرستان، حکایت هایی از شیوه زمامداری او را نقل می کند. 4 زمان دقیق این دوره و چگونگی پیوستن به علویان طبرستان و جدایی اش از آنان بیان نشده است. به هرروی محمدبن بحر که از افراد مورد علاقه و ستایش ابوالحسن علی بن عیسی بن داوودبن جراح وزیر بود، 5 در دوره خلافت مقتدر عباسی (295 ـ 320ق) به عنوان والی اصفهان و فارس گماشته شد. 6 ابن جراح در آغاز وزارت اولش، ابوالحسین ابن ابی البغل را از فارس برکنار کرد و عبدالرحمان بن جعفر شیرازی را به جای او گمارد. 7 ابن ابی البغل را نیز در سال 300 هجری در بغداد به ریاست دیوان خراج و ضیاع اصفهان منصوب کرد؛ اما ابن ابی البغل شخصا در اصفهان حضور نیافت و طی نامه ای محمدبن بحر را جانشین خود در آن دیوان قرار داد. مدتی بعد ابن ابی البغل به اصفهان رفت و او را در این مقام ابقا کرد. ابوعلی محمدبن احمدبن رستم نیز که در سال 303 هجری حاکم اصفهان شده بود، در سال 321 هجری از دنیا رفت و محمدبن بحر جای او را گرفت. 8 به گزارشی دیگر، ابن رستم به سبب