2 / 671؛ دایره المعارف بزرگ اسلامی 4 / 530. 4 ـ تاریخ بغداد 1 / 335. 5 ـ معجم الادبا 17 / 137. 6 ـ نزهه الالباء 235. 7 ـ بغیه الوعاة 1 / 18. 8 ـ الفهرست (الندیم) 89. 9 ـ هدیه العارفین 2 / 23. 10 ـ معجم الادبا 17 / 137. 11ـ دایره المعارف 4 / 530. 12 ـ معجم الادبا 17 / 141؛ المستدرک علی معجم المؤلفین 882. 13 ـ تاریخ بغداد 1 / 335. 14 ـ تاریخ بغداد 7 / 434 و 12 / 86. 15 ـ الکنی والالقاب 1 / 396؛ معجم مطبوعات العربیة والمعربه 1 / 229. 16 ـ معجم الادبا 17 / 137. 17 ـ طبقات المحدثین باصبهان 3 / 341. 18 ـ هدیه العارفین 1 / 243.

دیگر منابع: الکامل فی التاریخ 8 / 67؛ المنتظم 13 / 130؛ الوافی بالوفیات 2 / 31؛ تاریخ الاسلام 22 / 274؛ معجم المؤلفین 8 / 311.

محمد غفوری

محمد ـ بلخی

محمد ـ بلخی (م. 334ق)

ابوالفضل محمدبن محمد بن احمدبن عبدالله بلخی سلمی مروزی معروف به شهید بلخی

زمان و مکان ولادت او روشن نیست؛ اما به اعتبار اشتهارش به بلخی می توان زادگاه وی را بلخ دانست. او برای آموختن علم به مرو، نیشابور، بغداد، مکه، مصر و بخارا سفر کرد و از کسانی مانند ابورجاء محمدبن حمدویه، عبدالله بن شیرویه، هیثم بن خلف قدوری و حسن بن سفیان فسوی بهره برد. 1 دانشمند برجسته زمان، فقیه، محدث و امام حنفیان بود2 و بیشتر بزرگان و حافظان خراسان ازجمله حاکم نیشابوری از او بهره برده اند؛ چنان که حاکم نیشابوری با ستایش او و می گوید: من در جمع حنفیان، کسی را در حفظ و فهم حدیث از او بهتر ندیدم. او همچنین قضاوت بخارا را بر عهده داشت و سپس به وزارت امیر حمید سامانی، فرمانروای خراسان رسید. 3 او سرانجام در ربیع الآخر سال 334 هجری در شورش شماری از لشکریان در مرو کشته شد و در مقبره سورکدان به خاک سپرده شد. 4 عمر رضا کحاله زمان درگذشت وی را سال 344 هجری آورده است. 5 کتاب های الغرر در فقه، الکافی در فروع، المستخلص من الجامع و المنتقی اثر اوست. 6

پی نوشت ها

[1] ـ الجواهرالمضیئه 3 / 313. 2 ـ البدایة والنهایه 11 / 215. 3 ـ المنتظم 14 / 49. 4 ـ الجواهر المضیئه 2 / 113. 5 ـ معجم المؤلفین 11 / 185. 6 ـ هدیه العارفین 2 / 37.

دیگر منابع: کشف الظنون 2 / 1851؛ تاریخ الاسلام 25 / 113؛ اسماءالکتب 313؛ الاعلام 7 / 19؛ تاریخ نیشابور 188؛ لغت نامه دهخدا 9 / 12898.

محمود هیئتی

محمد ـ بلخی

محمد ـ بلخی (م. 333ق)

ابوبکر محمدبن احمد بن ابراهیم بن عبداللّه بلخی اسکافی

وی در بغداد به آموختن و نقل حدیث اشتغال داشت و از محمدبن عمروبن موسی عقیلی روایت کرد. قاضی ابوالعلاء محمدبن علی واسطی و محمدبن علی بن یعقوب از وی روایت کرده اند. 1 رجال نویسان اهل سنّت او را محدث و از فقیهان نامدار حنفی دانسته و گفته اند او در سال 333 هجری از دنیا رفت. اثر او شرح جامع الکبیر شیبانی در فروع فقه حنفی است. 2

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 1 / 272. 2 ـ هدیه العارفین 2 / 37.

دیگر منابع: معجم المؤلفین.

احسان آذرکمند

محمد ـ بلخی

محمد ـ بلخی (م. 362ق)

ابوجعفر محمدبن عبداللّه بن محمد بلخی هندوانی ملقب به ابوحنیفه صغیر

وی اهل هندوان از توابع بلخ بود. فقه را نزد ابوبکر محمدبن ابوسعید آموخت و از محمدبن عقیل بلخی روایت کرد. 1 وی در فقه شاگردانی داشت که نصربن محمد ابولیث فقه را از ایشان آموخت. یوسف بن منصوربن ابراهیم نیز از او روایت کرده است. 2 رجال نویسان اهل سنّت او را محدث، از فقهای حنفی، صاحب مقام و درجه افتاء معرفی کرده و گفته اند او برای آموختن حدیث به بخارا و سرزمین های دیگر ماوراءالنهر سفر کرد و ازآنجاکه در فقه اطلاعات گسترده ای داشت، به او لقب ابوحنیفه صغیر دادند. 3 او در سال 362 هجری در بلخ از دنیا رفت. 4 آثار او عبارت اند از: کشف الغوامض فی الفروع، الفوائدالفقهیه. 5

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 26 / 298. 2 ـ اللباب الانساب 3 / 393. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 131. 4 ـ الوافی بالوفیات 3 / 347. 5 ـ هدیه العارفین 2 / 47.