پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 219 ـ 220.

دیگر منابع: لسان المیزان 5 / 264.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ بوجون

محمد ـ بوجون (م. 330ق)

ابوعبداللّه محمدبن یحیی بن عمربن لبابه بوجون قرطبی اندلسی ملقب به ابن لبابه

او اهل قرطبه بود و نزد عمویش محمدبن عمر دانش آموخت. سپس به قیروان کوچ کرد و از محضر حماس بن مروان بهره برد وی فقیه بود و با آگاهی کامل از مذهب مالک نقش بسزایی در حفظ و نگهداری این مذهب داشت. او فقیهی توانمند به شمار می آمد؛ ولی در دانش حدیث، آگاهی چندانی نداشت و علم حدیث و دانشمندان آن را نکوهش می کرد و بر آنان خرده می گرفت. او از سوی امام ناصر برای مدتی به قضاوت بیره برگزیده و پس از مدتی برکنار شد. 1 مدتی نیز در شورای قرطبه عضویت داشت. 2 کتاب های الوثائق و المنتخب آثار اوست. 3 ابن حزم بر این باور است که در فقه مالکی، کتابی دقیق تر از المنتخب نوشته نشده است. او در سال 330 یا 331 هجری در اسکندریه از دنیا رفت. 4

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ العلماء والرواة للعلم بالاندلس 2 / 53. 2 ـ الاعلام 7 / 136. 3 ـ معجم المؤلفین 12 / 107 و 108. 4 ـ جذوه المقتبس 91.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 24 / 293؛ هدیه العارفین 2 / 36؛ فرهنگ زندگی نامه ها 1 / 690.

عبدالرحمان انصاری

محمد ـ بوزجانی

محمد ـ بوزجانی (328 ـ 388ق)

ابوالوفا محمدبن محمد بن یحیی بن اسماعیل بن عباس بوزجانی

در روز چهارشنبه اول ماه رمضان سال 328 هجری در بوزجان نزدیک تربت جام کنونی در استان خراسان به دنیا آمد. 1 حساب و هندسه را نزد عموی خود ابوعمرو مغازلی و دایی خود ابوعبدالله محمدبن عنبسه فراگرفت و در بیست سالگی، یعنی سال 348 هجری به عراق رفت و از آنجا به نگارش کتاب پرداخت. 2 بوزجانی از دانشمندان بزرگ و نامی روزگار خود در ریاضیات و ستاره شناسی به
شمار می رفت و با دانشمندان نامداری چون ابوریحان بیرونی و ابوعلی حبوبی هم عصر بود و پاره ای از رصدهای خود را با یکدیگر مقایسه کرده اند و در مکاتبه ای که ابوعلی حبوبی با وی داشت، دستوری برای محاسبه مساحت مثلث از او درخواست کرد و پاسخ گرفت. 3 وی که تا پایان عمر در بغداد زیست، 4 به پژوهش در کار هندسه و ارصاد ستارگان اشتغال داشت و طبق گفته ابن خلکان، ابداعات و نوآوری های بی مانندی از خود بروز داد که تا آن زمان سابقه نداشت. 5 از گفتار ابوحیان توحیدی بر می آید که بوزجانی نه تنها از جایگاه والا و بالای علمی برخوردار بود؛ بلکه از آرا و نظرهای سیاسی و اعمال نظرهای وی در پاره ای از امور مملکتی و حکومتی استفاده می شد. ابوحیان توحیدی در گزارشی که از دوران حکومت آل بویه از جمله صمصام الدوله دارد، بارها از ابوالوفا بوزجانی به عنوان یکی از افراد دانشمند و بانفوذ یاد کرده که در عزل و نصب برخی از صاحب منصبان مؤثر بوده است. 6 بیهقی با عنوان حکیم از بوزجانی نام برده و نوشته: او فردی قانع و از لغزش های مادی و دنیوی به دور بود. او سپس پاره ای از سخنان حکمت آمیز را نقل کرده است. 7 به هرروی بوزجانی در سال 3878 و به قولی در سوم رجب سال 388 هجری در بغداد از دنیا رفت9 و آثار و تألیفات پرشماری از خود به جا گذاشت که عبارت اند از: مایحتاج الیه العمال والکتاب من صناعه الحساب، تفسیر کتاب الخوارزمی فی الجبر والمقابله، المدخل الی الارثماطیقی، تفسیر کتاب ذیو فنطس فی الجبر، تفسیر کتاب ابن حسن فی الجبر، کتاب فیما ینبغی ان یسقط قبل کتاب ارثماطیقی، البراهین علی القضایا التی استعمل ذیو فنطس فی کتابه وعلی ما استعمله هو فی التفسیر، استخراج ضلع المکعب بمال مال وما یترکب منهما، معرفه الدائرة من الفلک، الکامل، زیج الواضح، مطالع العلوم للمتعلمین، 10 اقامه البرهان علی الدوائر من الفلک من قوس النهار وارتفاع نصف النهار وارتفاع الوقت، ترتیب عددالموفق فی المربعات، جمع اضلاع المربعات والمکعبات، جواب ابی الوفا عما سأله الفقیه ابوعلی الحسن بن حارث الحبوبی عن ایجاد مساقه المثلث بدلالة الاضلاع دون معرفه الارتفاع، مایحتاج الیه الصانع من اعمال الهندسه، النسبة والتعریفات، المجسطی، 11 المنازل فی الحساب، العمل بالجدول الستّینی. 12 زرکلی اشعاری را نیز به وی نسبت داده است. 13