پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الحکماء 287. 2 ـ الفهرست (الندیم) 341. 3 ـ زندگی نامه ریاضی دانان دوره اسلامی 154 ـ 155. 4 ـ تاریخ الحکما 287. 5 ـ وفیات الاعیان 5 / 167. 6 ـ الامتاع والمؤانسه 3 / 225 ـ 230. 7 ـ تاریخ حکماء الاسلام 97. 8 ـ الکامل فی التاریخ 9 / 137. 9 ـ تاریخ الحکما 287. 10 ـ الفهرست (الندیم) 341. 1
[1] ـ دایره المعارف بزرگ اسلامی 12 / 733 ـ 736. 12 ـ تاریخ الحکما 287. 13 ـ الاعلام 7 / 21.

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 1 / 209؛ تاریخ ابن الوردی 1 / 304؛ تاریخ ادبیات در ایران (صفا) 1 / 334؛ معجم المؤلفین 11 / 309؛ الکنی والالقاب 2 / 97؛ فرهنگ بزرگان 527؛ کشف الظنون 2 / 1718؛ دانشنامه ایران و اسلام 7 / 996؛ المختصر فی اخبار البشر 2 / 133؛ تاریخ الاسلام 27 / 158؛ سیر اعلام النبلاء 16 / 472؛ تاریخ الادب العربی 4 / 233.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ البیری

محمد ـ البیری (324 ـ 399ق)

ابوعبداللّه محمدبن عبداللّه بن عیسی مُرّی البیری، اندلسی مشهور به ابن ابی زمنین

وی در 324 هجری در البیره زاده شد. ابن بشکوال تبار او را از تَنَس1 (شهری در الجزایر امروزی) و قاضی عیاض از ناحیه عَدْو (منطقه ای در مغرب) از قبیله نَفْزَه دانسته است. وی ظاهراً در آغاز زندگی علمی خود، فقه و حدیث را نزد پدرش که فقیه بود، فرا گرفت. 2 سپس به قرطبه سفر کرد و در آنجا سکنی گزید و با بهره مندی محضر استادان آن سامان، یکی از بزرگان قرطبه به شمار رفت و کلام او مورد وثوق عام و خاص شد. 3 او در فقه مالکی، صاحب فتوا بود. 4 ابن ابی زمنین در قرطبه از وهب بن مسرّه، محمدبن معاویه اموی، ابن جزّار قروی و ابان بن عیسی بن محمد و دیگران حدیث شنید و نزد ابوابراهیم و اسحاق طلیطلی فقه آموخت. افراد بسیاری از وی فقه آموخته و حدیث شنیده اند که ازآن میان می توان به کسانی چون ابوعمربن حذّاء، حکم بن محمد و هشام بن سوار اشاره کرد. 5 ابن ابی زمنین سرانجام به زادگاه خود البیره بازگشت و در همانجا از دنیا رفت. 6 وی افزون بر فقه و حدیث، در بسیاری از علوم و فنون رایج روز از همچون ادبیات، اخبار گذشتگان و فنون شعر مهارت داشته و توانایی خود را در قالب تصنیفات و اشعار به اثبات رسانده است. برخی از سروده های وی که عمدتاً در زهد و حکمت و دوری از دنیاست، در آثار ذهبی و ابن بشکوال آمده است. 7
وی سرانجام در سال 399 هجری در البیره از دنیا رفت8 و آثار و تألیفات بسیاری از خود به جا گذاشت که از این قرارند: المغرب فی اختصار المدوّنه، المنتخب فی الاحکام، المهذب فی اختصار شرح ابن قرین للموطّأ، المشتمل فی علم الوثائق، مختصر تفسیر ابن سلام للقرآن، حیاه القلوب، أُنس المرید، ادب الاسلام، اصول السنه، قدوه الغازی، منتخب الدعاء، المواعظ، النصائح المنظومه، 9 تفسیرالقرآن10 و کتابی در شروط بر اساس آرای مالک بن انس. 11

پی نوشت ها

[1] ـ کتاب الصله 2 / 483. 2 ـ ترتیب المدارک 4 / 571 و 672. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 189. 4 ـ الدیباج المذهب 366. 5 ـ ترتیب المدارک 4 / 672. 6 ـ کتاب الصله 2 / 483. 7 ـ تاریخ الاسلام 27 / 380؛ کتاب الصله 2 / 484. 8 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 188. 9 ـ ترتیب المدارک 4 / 673. 10 ـ طبقات المفسرین (داوودی) 2 / 165. 1
[1] ـ جذوه المقتبس 53.

دیگر منابع: شذرات الذهب 3 / 156؛ بغیه الملتمس 87؛ العبر 2 / 196؛ الوافی بالوفیات 3 / 321؛ تذکره الحفاظ 3 / 1029؛ هدیه العارفین 2 / 58؛ ایضاح المکنون 1 / 424.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ بیهقی

محمد ـ بیهقی (قرن 4 / 5ق)

ابوعبدالله محمدبن عبدالرزاق بیهقی سبزواری

فردی ادیب و شاعر1 و از نزدیکان خاندان بدیلیان (بدیل بن ورقا خزاعی) بود که در شهر سبزوار زاده شد و رشد کرد. اشعار او را سیدابوالحسن محمدبن علی علوی سویزی در پنج جلد به نام دیوان گردآوری کرده است. اثر دیگر او کتابی است که به نام امیر ناصرالدوله ابوالحسن سیمجوری نوشته و آن را الدارات نام نهاده و فواید بسیاری در این کتاب آورده است. بیهقی از کسانی بود که در زمان المطیع عباسی، قصیده ای در پاسخ اشعار قیصر روم سرود. 2 تاریخ درگذشت وی به دست نیامد. برخی وی را معاصر قفال شاشی (م. 336ق) 3 و از رجال سده چهارم4 و برخی دیگر او را از رجال سده پنجم هجری دانسته اند. 5

پی نوشت ها

[1] ـ طبقات اعلام الشیعه 1 / 277. 2 ـ تاریخ بیهق 162 ـ 163. 3 ـ الذریعه 8 / 21. 4 ـ طبقات اعلام الشیعه 1 / 277. 5 ـ معجم المؤلفین 10 / 161.

محمود هیئتی