استاد بزرگ نحو به شمار می رفت. 2 او فردی فاضل و از بزرگان علم نحو، لغت و ادب بود3 که مذهب نحوی کوفه و بصره را به هم آمیخت. 4 ابوبکر احمدبن جعفربن سلم از شاگردان وی به شمار می آید. 5 جعد در حدود سال 320 هجری از دنیا رفت6 و این کتاب ها را بر جای نهاد: القرائات، معانی القرآن، المقصور والممدود، الهجا، المذکر والمؤنث، المختصر در نحو، العروض، خلق الانسان، الفرق، الالفات، 7 الناسخ والمنسوخ، غریب القرآن8 و ناسخ الحدیث ومنسوخه. 9

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 5 / 468. 2 ـ نزهه الالباء 309. 3 ـ معجم الادبا 18 / 250. 4 ـ الفهرست (الندیم) 90. 5 ـ تاریخ بغداد 3 / 47. 6 ـ معجم الادبا 18 / 250. 7 ـ الفهرست (الندیم) 90. 8 ـ الانساب 5 / 468. 9 ـ کشف الظنون 2 / 1920.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 10 / 287؛ هدیه العارفین 2 / 29؛ الوافی بالوفیات 4 / 82؛ بغیه الوعاة 1 / 171؛ طبقات المفسرین (داوودی) 2 / 193؛ تاریخ التراث العربی 8 / 312.

محمود هیئتی

محمد ـ جوانی

محمد ـ جوانی (قرن 4ق)

ابوعبداللّه محمدبن حسن بن عبداللّه بن حسن جوانی علوی شریف

وی ساکن آمل طبرستان بود1 و از مظفربن جعفر علوی2 که از مشایخ صدوق (م. 381ق) است، روایت کرده است. 3 وی از مشایخ شیخ مفید (م. 413ق) بوده4 و مفید از او روایاتی را نقل کرده است. 5 وی فردی فقیه و محدث6 و به ظاهر، شیعی مذهب بوده است. 7 و کتاب ثواب الاعمال اثر اوست. 8 به اعتبار دوران شیخ صدوق و استادی وی بر شیخ مفید می توان او را از رجال سده چهارم دانست.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال (النجاشی) 2 / 321؛ خلاصه الاقوال 163. 2 ـ الامالی (مفید) 29 و 72. 3 ـ طبقات اعلام الشیعه 1 / 318. 4 ـ طبقات اعلام الشیعه 1 / 266. 5 ـ الامالی (مفید) 72 و 29. 6 ـ رجال (النجاشی) 2 / 321؛ خلاصه الاقوال 163. 7 ـ تنقیح المقال 3 / 104. 8 ـ رجال (النجاشی) 2 / 321؛ نضدالایضاح 285.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ

جوزقیمحمد ـ جوزقی (306 ـ 388ق)

ابوبکر محمدبن عبداللّه بن محمدبن زکریا جوزقی شیبانی نیشابوری خراسانی

در تاریخ تولد وی اختلاف است؛ ولی بنا به اتفاق نظر منابع در تاریخ درگذشت وی و اینکه وی در هنگام مرگ 82 سال داشت، تاریخ 306 هجری می تواند صحیح باشد. او اهل جوزق ـ از قریه های نیشابور ـ بود. دایی اش ابواسحاق ابراهیم بن محمد مزکی محدث وی را بر آن داشت که از ابوالعباس سراج حدیث بیاموزد. محمد به غیر از سراج از افرادی چون ابونعیم بن عدی، ابوعباس دغولی و اسماعیل صفار حدیث شنید. راویانی مانند ابوعثمان بحیری، سعید عیّار و احمدبن منصور مغربی از او حدیث شنیدند. 1 ابوبکر همراه دایی خود سفرهای بسیاری به سرزمین های گوناگون ازجمله سرخس، ری، همدان، بغداد و مکه کرد و از افراد بی شماری حدیث شنید. 2 رجال نویسان وی را حافظ، امام، محدث و شیخ نیشابور دانسته اند. جوزقی پس از 82 سال عمر، در سال 388 هجری از دنیا رفت. 3 آثار وی عبارت اند از: المتفق الکبیر، متفرقات المتفق فی الفروع، الاربعین فی الحدیث، المسندالصحیح علی کتاب مسلم فی الحدیث، الجمع بین الصحیحین البخاری والمسلم، 4 المتفق والمفترق. 5

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 493. 2 ـ تاریخ الاسلام 27 / 175. 3 ـ النجوم الزاهرة 4 / 199. 4 ـ هدیه العارفین 2 / 56. 5 ـ تذکره الحفّاظ 3 / 1013.

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 3 / 316؛ شذرات الذهب 3 / 129؛ العبر 3 / 41؛ طبقات الشافعیه الکبری 2 / 169؛ کشف الظنون 1685؛ اللباب فی تهذیب الانساب 1 / 309؛ معجم البلدان 2 / 184؛ تاریخ التراث العربی 1 / 347 رقم 254؛ معجم المؤلفین 10 / 240؛ الاعلام 6 / 226.

سیدمهدی حسینی عربی

محمد ـ جویری

محمد ـ جویری (زنده 352ق)

مولانا محمد جویری

در منابع از جویری اطلاعاتی در دست نیست. تنها آغابزرگ طهرانی وی را معاصر شیخ ابوسعید دانسته و کتابی به نام قصص الانبیاء وسیرالملوک به وی نسبت داده که به دستورر سلطان غیاث الدین در سال 352 هجری به فارسی ترجمه شده است. از مطالب کتاب بر