می آید که وی به ولایت و امامت امام علی علیه السلام معتقد و شیعه مذهب بوده است. 1

پی نوشت ها

[1] ـ الذریعه 17 / 106.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ جهشیاری

محمد ـ جهشیاری (م. 331ق)

ابوعبداللّه محمدبن عبدوس بن عبداللّه کوفی جهشیاری بغدادی

وی اهل کوفه، بزرگ شده بغداد، 1 نگهبان ویژه علی بن عیسی و حامدبن عباس، دو وزیر المقتدر بالله و سرپرست حاجیان عراقی و امور حج عراق بود. پس از مدتی دستگیر و زندانی شد و با پرداخت هشتادهزار دینار از زندان رهایی یافت. 2 او را تاریخ نویس، نامه نگار، از نویسندگان و آشنا به برخی از علوم معرفی کرده اند3 و الندیم وی را در نگارش کتاب افسانه عرب و عجم و روم ستوده است. 4 او سال 331 هجری در بغداد با گمنامی از دنیا رفت. 5 آثار او عبارت اند از: الوزراء والکتاب، میزان الشعر والاشتمال علی انواع العروض، اخیار فیه الف سمر من اسمارالعرب والعجم والروم یا هزار افسانه. 6

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 6 / 256. 2 ـ معجم المؤلفین 10 / 275. 3 ـ الوافی بالوفیات 3 / 205. 4 ـ الفهرست (الندیم) 363. 5 ـ الکامل فی التاریخ 8 / 405. 6 ـ الفهرست (الندیم) 14
[1] ـ 363.

دیگر منابع: مروج الذهب 8 / 249؛ النجوم الزاهره 3 / 279؛ هدیه العارفین 2 / 36؛ لغت نامه دهخدا 5 / 6964؛ کشف الظنون 2 / 1469.

احسان آذرکمند

محمد ـ جیهانی

محمد ـ جیهانی (م330ق)

ابوعبداللّه محمدبن احمدبن نصر جیهانی

فیلسوف، ستاره شناس1 و ادیب بود و در سال 301 هجری در بخارا2 به وزارت ابوالحسن نصربن احمدبن اسماعیل سامانی رسید که در آن زمان هشت ساله بود. 3 برخی جیهانی (جیهان منطقه ای در خراسان) را از زنادقه ای می دانند که به اسلام تظاهر می کرد. 4 وی سرانجام در سال 330 هجری از دنیا رفت و آثار او عبارت اند از: آیین که مجموعه نوشته ها و عهدهایی است که برای خلفا و امیران
نوشته بود و مقاله های دیگری که بر کتاب آیین افزود، الرسائل، المسالک والممالک. 5 جیهانی در کتاب مسالک وممالک اخبار و عجایب سرزمین ها و شهرها، شرح حال امت ها و زیستگاه های آنان، دریاها، رودها و مطالب دیگری آورده بود. 6 او در این کتاب، عالم را به هفت اقلیم تقسیم کرده و برای هر اقلیم، ستاره ای قرار داده بود. کمتر به توصیف شهرها و روستاها و بیشتر به راه ها پرداخته است. 7

پی نوشت ها

[1] ـ کشف الظنون 2 / 1664. 2 ـ هدیه العارفین 2 / 36. 3 ـ معجم الادبا 17 / 156. 4 ـ الفهرست (الندیم) 401. 5 ـ هدیه العارفین 2 / 36. 6 ـ التنبیه والاشراف 65. 7 ـ کشف الظنون 2 / 1664.

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 2 / 80؛ معجم البلدان 2 / 202؛ تاریخ ادبیات ایران (صفا) 1 / 391؛ معجم المؤلفین 2 / 165 و 9 / 25.

محمد غفوری

محمد ـ حاتمی

محمد ـ حاتمی (م388ق)

ابوعلی محمدبن حسن بن مظفر حاتمی بغدادی

نویسنده، شاعر، ادیب و نقاد اهل بغداد در سده چهارم هجری بود. 1 وی را از استادان اهل لغت و ادب و سرآمد همه شاعران خوانده اند که بلاغت نثر و براعت شعر را گردآورده بود. پدرش نیز شاعر بود. 2 گفته شده با دیگر علما تعارضات شدیدی داشته و ابن حجاج و دیگران وی را هجو کرده اند. 3 وی از استادانی چون محمدبن عبدالواحد زاهد بهره برد. حاتمی در مجالس ادب او شرکت و گفته های او را املا می کرد. فقه را نیز نزد ابی زید آموخت و احادیث بسیاری در خراسان، عراق و حجاز فرا گرفت. در مکه نیز افراد بسیاری از او فقه آموختند. 4 و همان گونه که گفته شد، قاضی ابوالقاسم علی بن محسن تنوخی از شاگردان او بود. 5 حاتمی با ابوطیب متنبی، شاعر نامدار معاصر خود همنشینی داشت واشعار او را نقد کرد و در این زمینه رساله حاتمیه را نوشت. در این کتاب مناظره خود با متنبی را درباره نقد شعر او و سرقت های وی شرح داده است. 6 قفطی از کتابی به نام جبهه الادب تألیف ابوعلی حاتمی نام برده که در آن متنبی را نقد کرده است، 7 که احتمالاً همین کتاب است. ابن خلکان بخش هایی از این کتاب را آورده که حاتمی در آن انگیزه خود از نگارش کتاب را بیان کرده است. 8 ظاهراً حاتمی سفری به مصر داشته