نام الانصاف داشت. محمدبن بشر این کتاب را با خود به بلخ برد و به بلخی که پیشینه آشنایی با او داشته، نشان داد. بلخی در رد آن، کتابی به نام المسترشد نوشت. او ردیه را در ری به ابن قبه رساند و رازی با المستثبت پاسخ او را داد. پاسخ را نیز به بلخ برد و بلخی نقض المستثبت را نوشت؛ ولی زمانی که سوسنجردی به ری بازگشت تا آن را به ابن قبه برساند، رازی از دنیا رفته بود5 و این مناظره از راه دور، ناتمام ماند. چه بسا اگر اجل مهلت می داد، آثار دیگری در این جدل کلامی پدید می آمد. بنابراین به نظر می رسد ابن قبه پیش از بلخی از دنیا رفته باشد. نهایت این است که هر دو در همین اثنا درگذشته باشند؛ ازاین رو معاصر بودن ابن قبه با شیخ مفید6 (336 ـ 413ق) بی پایه واساس است؛ تا چه رسد به اینکه وی را درگذشته حدود 4137 یا حدود 600 هجری بدانیم. 8 کتاب های الرد علی الزیدیه، الرد علی ابی علی الجُبّایی و المسئله المفرده درباره امامت، تألیفات دیگر ابن قبه است. 9

پی نوشت ها

[1] ـ رجال (النجاشی) 2 / 288. 2 ـ شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید) 1 / 206. 3 ـ رجال (النجاشی) 2 / 288. 4 ـ اعیان الشیعه 9 / 380. 5 ـ رجال (النجاشی) 2 / 288. 6 ـ الذریعه 21 / 2. 7 ـ اعیان الشیعه 9 / 380. 8 ـ هدیه العارفین 2 / 106. 9 ـ رجال (النجاشی) 2 / 288.

محمد غفوری

محمد ـ رازی

محمد ـ رازی (م. 347ق)

ابوالحسین (ابوالحسن) محمدبن عبداللّه بن جعفر رازی دمشقی، معروف به ابن رستاق

وی محدث شام بود و دمشق را وطن خویش قرار داد. 1 رازی برای آموختن علوم به مکّه، کوفه، مصر، شام، نسا و ری سفر کرد و از راویانی مانند ابوالحسن علی بن حسین بن جنید، ابوعباس جعفربن احمدبن خلیل و مفضل بن محمد جندی حدیث شنید. افرادی چون پسرش تمّام رازی و عقیل بن عبیداللّه بن عبدان صفّار و عبدالواحدبن بکر ورثانی از او حدیث شنیدند. رجال نویسان اهل سنّت، ابوالحسین را فردی موثق دانسته اند. او در ری به ابن رستاق معروف بود و سرانجام به سال 347 هجری در دمشق از دنیا رفت. 2 آثار برجای مانده از او مناقب الامام الشافعی (مصنّف فی اخبار الشافعی و احواله) است. 3

پی نوشت ها

[1] ـ هدیة العارفین 2 / 43. 2 ـ تاریخ مدینة دمشق 53 / 335. 3ـ هدیة العارفین 2 / 43.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 25 / 388؛ سیر اعلام النبلاء 16 / 17؛ تذکره الحفّاظ 3 / 897؛ العبر 2 / 77؛ النجوم الزاهره 3 / 321؛ شذرات الذهب 2 / 376؛ مختصر تاریخ دمشق 22 / 267؛ طبقات الحفاظ 366؛ طبقات الشافعیه (ابن قاضی شهبه) 1 / 132؛ طبقات الشافعیه (اسنوی) 1 / 285؛ مراه الجنان 2 / 341؛ معجم المؤلفین 10 / 207.

سیدمهدی حسینی عربی

محمد ـ ربعی

محمد ـ ربعی (م. 379ق)

محمدبن عبداللّه بن احمد بن ربیعه بن سلیمان بن خالد ربعی دمشقی

وی در طلب حدیث مسافرت کرد و از افرادی چون ابوالقاسم بغوی، ابومحمدبن صاعد، اسماعیل بن عباس ورّاق و احمدبن جوصا روایت کرد. راویانی مانند تمام بن محمد، عبدالوهاب میدانی و ابونصربن جبّان از او روایت کردند. رجال نویسان اهل سنّت، وی را موثق دانسته اند. 1 ربعی از محدثان روزگار خویش در دمشق و پدرش عبداللّه بن احمد، قاضی آن سرزمین بود. او سرانجام در سال 379 هجری از دنیا رفت و آثار برجای مانده از وی عبارت اند از: الوفیات علی السنین (وفیات النقله) که زمان هجرت تا سال 338 هجری را در آن نگارشته است، 2 المنتقی من اخبارالاصمعی، 3 اخبار ابن ابی ذئب، رساله الصغیره، وصایاءالعلما عند حضور الموت. 4

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ مدینة دمشق 53 / 315. 2 ـ تاریخ الاسلام 26 / 650. 3 ـ تاریخ التراث العربی 1 / 413. 4 ـ الاعلام 6 / 225.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 16 / 440؛ تذکره الحفّاظ 3 / 996؛ العبر 2 / 155؛ شذرات الذهب 3 / 95؛ هدیه العارفین 2 / 51؛ معجم المؤلفین 10 / 196؛ کشف الظنون 2 / 2019؛ معجم البلدان 5 / 134.

سیدمهدی حسینی عربی

محمّد ـ رزّاز

محمّد ـ رزّاز (25
[1] ـ 339ق)

ابوجعفر محمدبن عمرو بن بختری بن مدرک بغدادی معروف به ابن بَختَری رزّاز

رزّاز اهل بغداد بود1 و در سال 251 هجری به دنیا آمد. 2 علوم خویش را از استادانی چون سعدان بن نصر بزّاز، عباس بن محمد دوری