الصناعات، المشجر فی الطب علی طریق کناش، فی العلل المشکله، فی العلة التی ترک لها بعض الناس وعوامهم الطبیب وان کان حاذقاً، فی العلة التی من اجلها صار بنجع جهال الاطباء والعوام والنساء فی المدن فی علاج بعض الامراض، فی محنة الطبیب وکیف ینبغی ان یکون حاله فی نفسه وبدنه وشربه، فی مقدار مایمکن ان یستدرک فی احکام النجوم علی رأی الفلاسفه الطبیعیین ومن لم یقل منهم ان الکواکب احیاء12 احکام القرآن، مختصر باری ارمینیاس، الطبیخ، المدخل البرهانی، الحجر الاکبر، الحجرالاصغر، شرف الصناعه، نکت الرموز، المحنه، الاسرار، سرالاسرار، رساله الخّاصه، الابیات، الرد علی الکندی فی رده علی الصناعه، 13 الاثبات فی الصنعه، اتمام کتاب افلوطرخس، اتمام ماناقض القائلین یاهمیولی، استداره الکواکب، الاوهام والحرکات النفسیه ایساغوجی، ایضاح العلة التی بها تدفع الهوام، برء ساعة، البرء، 14 الجامع فی الطب، حکمه النرد، حیل النمس، جمل الموسیقی، الخالق فیه دلائل من التشریح ومنافع الاعضا، دلائل التشریح، الدواءالمسهل، الرد علی الناشی فی مسائل العشر، الریاضه، الزیاده فی الباه، زینه الکتاب، السر فی الحکمة، سرالصناعه وبرءالساعه، السکون والاجتماع، السکون والافتراق، السیره الفاضلة وسیرة اهل المدینه، الشراب، شرف الفصد، شرف القناعه، طب الققرا، العالم، فی عذر من اشتغل بالشطربخ، علامات اقیال الدوله، العمل بالحدید والجبر، العلة التی صارمتی انقطع من البدن شنی، الفاخر فی الطب، فیما اغفلته الفلاسفه، فیما یعتقده رأیا، فیما یرومه من اظهار مایدعی من غیوب الاولیاء، کریه الارض، الکواکب السبعه، اللبن، مجنه الذهب والفضة، المدخل التعلیمی فی الصنعة، المرشد، الممتحن فی الطب، 15 المناقضة بین اهل الدهر واهل التوحید، میزان العقل، هیئه المفاصل، کتابه الی ابی الساج فی الحکمه، کتابه الی الداعی الاطروش فی الحکمة، المدخل الی الطب، 16 الاغوذج، جمل احکام الفراسه، الابدال فی الطب، 17 سیره الخلفا، مفیدالعلوم ومبیدالهموم، 18 نزهه السلوک، فی الداء الخفی، معرفة المزاج الآدمی، الکافی فی المنی، التجارب، شرح الکلیات، الشاهانیه فی الصناعة الطیبه، الروض الأریض فی علاج المریض، الخواص الاشیا لمقاومه الامراض، جراب المجربات وخزانه الاطبا، تقاسیم العال، 19 داءالشفا فی الساعة، طبیب، فتوحات غیبیه، 20 القول فی النفس والعالم، القول فی قدماء الخمسه. 21 جمل المعانی (قاطیقوریاس) (جوامع
قاطیقوریاس)، رسائل فلسفیه، امراض الاطفال22 الاحجار، التبویب، الترتیب، الحیل، سیره الحکما، المحبه، 23 الثبوت فی الحکمه، الکری ومقادیر مختصره، فضل العین علی سائرالحواس، 24 الاعصاب (الاعضاء).

رازی در پایان عمر نابینا شد و در سال 31125 یا حدود 32026 یا پنجم شعبان 313 هجری در ری درگذشت. 27

پی نوشت ها

[1] ـ لغت نامه دهخدا 12 / 18031. 2 ـ الوافی بالوفیات 3 / 76. 3 ـ ممکن است منظور حدود چهل سالگی باشد. 4 ـ وفیات الاعیان 5 / 159. 5 ـ الفهرست (الندیم) 357. 6 ـ وفیات الاعیان 5 / 157 ـ 158. 7 ـ لغت نامه دهخدا 12 / 18032. 8 ـ الفهرست (الندیم) 356، 357. 9ـ عیون الانباء فی طبقات الاطبا 416 و 420. 10ـ تاریخ پزشکی ایران 234. 1
[1] ـ لغت نامه دهخدا 12 / 18032. 12 ـ الفهرست (الندیم) 357 ـ 359. 13 ـ الفهرست (الندیم) 41، 379 و 423. 14 ـ هدیه العارفین 2 / 27. 15 ـ هدیه العارفین 2 / 28. 16 ـ هدیه العارفین 2 / 29. 17 ـ اسماءالکتب 25، 70. 18 ـ کشف الظنون / 2 / 1015 و 1777. 19 ـ المستدرک علی معجم المؤلفین 644. 20 ـ فهرست نسخه های خطی فارسی 1 / 533، 567 و 626. 2
[1] ـ الذریعه 17 / 213. 22 ـ الذریعه 2 / 348، 5 / 145، 10 / 230 و 252. 23 ـ عیون الانباء فی طبقات الاطبا 422. 24 ـ عیون الانباء فی طبقات الاطبا 423 ـ 424. 25 ـ وفیات الاعیان 5 / 158 ـ 159. 26 ـ تاریخ الحکما 272. 27 ـ لغت نامه دهخدا 12 / 18031.

عبدالرحمان انصاری

محمد ـ رازی

محمد ـ رازی (م. پیش از 319ق)

ابوجعفر محمدبن عبدالرحمان بن قبه رازی بغدادی مشهور به ابن قبه

ابن قبه از متکلمان بزرگ و توانمند شیعه در سال های پایانی سده سوم و سال های نخست سده چهارم هجری بود که در شهر ری می زیست. ابوجعفر در آغاز، پیرو معتزله بود؛ ولی آگاه و مستبصر شد و مذهب تشیع را برگزید. 1 از استادان او، ابوالقاسم بلخی عبداللّه بن احمدبن محمود کعبی معتزلی (م. 319ق) را نام برده اند. 2 ابن بطه3 و حسن بن حمزه علوی طبری (زنده در 328ق) از شاگردان و راویان اویند. 4 از زندگانی ابن قبه آگاهی چندانی نداریم؛ جز آنکه نجاشی حکایتی را از محمدبن بشر سوسنجردی (از متکلمان امامیه) نقل می کند که رازی کتابی درباره امامت ـ براساس عقیده امامیه ـ به