پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ مدینة دمشق 54 / 70 ـ 72. 2 ـ هدیه العارفین 2 / 30.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 23 / 548؛ معجم البلدان 5 / 26؛ مختصر تاریخ دمشق 22 / 345.

محمود هیئتی

محمد ـ زهراوی

محمد ـ زهراوی (م. 370ق)

محمدبن احمد زهراوی (زهروی)

او دانشمندی مفسر بود و درباره آیات ناسخ و منسوخ پژوهش می کرد. در سال 370 هجری از دنیا رفت. الناسخ والمنسوخ اثر اوست. 1

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الادب العربی 4 / 15؛ معجم المؤلفین 8 / 261.

احسان آذرکمند

محمد ـ سجستانی

محمد ـ سجستانی (قرن 4ق)

ابوسلیمان محمدبن طاهربن بهرام سجستانی منطقی

وی در آغاز مدتی در سیستان در خدمت ابوجعفر ملک سجستان1 که خود اهل فضل و از عارفان و دانایان به شمار می آمد، سپری کرد. ابوسلیمان درباره وی گوید: او از سخنان اهل یونان و نوادر ایشان و سیرت و احوال ایشان بسیار یاد داشت؛ به نوعی که در آن باب همانندی نداشت. 2 او سپس در بغداد مسکن گزید و از کسانی چون متی بن یونس3 و یحیی عدی4 دانش آموخت و کسانی چون ابوحیان توحیدی و محمدبن عبدون جبلی از او علم آموختند. 5 او در علوم عقلی و حکمی فاضل، دقیق و به دقایق آنها آگاه و بصیر بود. 6 چون وی دچار بیماری برص و از یک چشم نابینا بود، همواره در خانه بود و منزلش مرکزی برای تدریس و تحقیق شده بود. کسانی که در پی دانش بودند، به خانه او می رفتند. ابوسلیمان که خود خانه نشین بود، دوست داشت از اوضاع سیاسی ـ اجتماعی جامعه خود آگاه باشد. وی برای این منظور از ابوحیان توحیدی بهره می برد. ابوحیان می کوشید در مجالس بزرگان و مسؤلان مملکتی حضور یابد و از اوضاع جاری آگاه شود، سپس اطلاعات خود را در اختیار ابوسلیمان قرار دهد. عضدالدوله فناخسرو حاکم بغداد به ابوسلیمان احترام
می کرد و او را بزرگ می شمرد. 7 ابوسلیمان در هیئت و نجوم نیز دستی داشت. او هفت قرن پیش از نیوتون، قانون جاذبه را کشف کرد8 کتاب های مقالة فی مراتب قوی الانسان، کلام فی المنطق، تعالیق حکمیه، مُلح ونوادر، مقالة فی الاجرام العلویة ان طبیعتها طبیعة خامه وانّها ذوات النفس وان النفس التی لها النفس الناطقه، 9 رسایل الی عضدالدوله، 10 شرح کتاب ارسطو، صوان الحکمه، محرک الاول و رسالة فی اقتصاص (پیروی) من طرق الفضایل. 11 ظاهراً وی تا سال 379 زنده بوده است. 12 برخی درگذشت او را سال 410 هجری گزارش کرده اند. 13

پی نوشت ها

[1] ـ لغت نامه دهخدا 1 / 459. 2 ـ نزهه الارواح وروضه الافراح 425 ـ 426. 3 ـ تاریخ الحکما 282. 4 ـ الوافی بالوفیات 3 / 165. 5 ـ لغت نامه دهخدا 1 / 459. 6 ـ الوافی بالوفیات 3 / 165. 7 ـ تاریخ الحکما 282 ـ 283. 8 ـ لغت نامه دهخدا 1 / 459. 9 ـ الوافی بالوفیات 3 / 166. 10 ـ تاریخ الحکما 282. 1
[1] ـ الاعلام 6 / 171. 12 ـ لغت نامه دهخدا 1 / 459. 13 ـ کشف الظنون 6 / 60.

دیگر منابع: الفهرست (الندیم) 322؛ ریحانه الادب 7 / 141؛ میزان الاعتدال 3 / 587؛ معجم المؤلفین 10 / 96.

عبدالرحمان انصاری

محمد ـ سجستانی

محمد ـ سجستانی (م. 330ق)

ابوبکر محمدبن عزیز (بزایین) سجستانی عزیزی (غریری)

وی در بغداد زندگی می کرد و نزد ابوبکربن انباری و دیگران به فراگیری علوم مشغول بود. 1 علمای رجال، او را ادیب، فاضل، مفسر، متواضع و بنده ای صالح دانسته اند. کسانی چون ابوعبداللّه بن بطّه، عثمان بن احمدبن سمعان وزان و عبداللّه بن حسنون مقری از او روایت کرده اند. وی کتاب مشهور خود در تفسیر قرآن، غریب القرآن را طی پانزده سال تألیف کرده که ابن حسنون و دیگران از آن خبر داده اند. سجستانی در سال 330 هجری از دنیا رفت. 2

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلا 15 / 216. 2 ـ بغیه الوعاة 1 / 17
[1] ـ 172.

دیگر منابع: وفیات الاعیان 4 / 308؛ الوافی بالوفیات 4 / 95؛ نزهه الالباء 215؛ لغت نامه دهخدا 8 / 11885.

رضا جعفری نوقاب