محمد ـ

سراجمحمد ـ سراج (218 ـ 313ق)

ابوالعباس محمدبن اسحاق بن ابراهیم بن مهران سراج ثقفی نیشابوری خراسانی

در سال 218 هجری در نیشابور زاده شد. 1 وی که از موالی ثقیف شمرده شده، برای آموختن دانش و حدیث به برخی شهرهای خراسان، کوفه، بصره، حجاز و بغداد سفر کرد و مدتی طولانی در بغداد ماند، سپس به زادگاه خویش بازگشت و تا هنگام مرگ در آنجا زیست. او در این شهرها از استادان بسیاری چون قتیبه بن سعید، اسحاق بن راهویه، هنادبن سری، حسن بن عیسی ماسرجسی و محمدبن ابان بلخی حدیث آموخت. برخی رجالیان اهل سنّت، ثقفی را از مورخان و محدثان موثق، راستگو و دارای احادیث بسیار دانسته اند که احادیث او نزد محدثان خراسان شایع بوده است. محدثان بزرگی همچون محمدبن اسماعیل بخاری (م. 256ق)، مسلم بن حجاج نیشابوری (م. 261ق) و ابوحاتم رازی (م. 277ق) از او روایت کرده اند. 2 او را فردی عابد و ثروتمند توصیف کرده و گفته اند به دیگران کمک می کرد. 3 سراج کتاب های بسیاری از جمله کتابی تاریخی داشته که بخاری آن را نزد سراج آموخته و یادداشت های فراوانی از آن برداشته است. 4 آثار دیگر وی عبارت اند از: الاخبار (گویا همان کتاب تاریخ است)، رسائل، الاشعارالمختارة والصحیحة منها والمعاره، 5 و المسند. 6 ابوالعباس سراج در ربیع الآخر سال 313 هجری در نیشابور درگذشت. 7

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 1 / 509. 2 ـ تاریخ بغداد 1 / 248. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 14 / 397. 4 ـ تاریخ بغداد 1 / 248. 5 ـ الفهرست (الندیم) 172. 6 ـ تذکره الحفّاظ 2 / 731. 7 ـ سیر اعلام النبلاء 14 / 397.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 23 / 462؛ الجرح والتعدیل 7 / 196؛ تاریخ جرجان 172 و ...؛ المنتظم 13 / 252؛ الکامل فی التاریخ 8 / 161؛ العبر 1 / 467؛ طبقات الشافعیه الکبری 3 / 108؛ الوافی بالوفیات 2 / 187؛ البدایة والنهایه 11 / 153؛ شذرات الذهب 2 / 268؛ النجوم الزاهره 3 / 214.

محمود هیئتی

محمد ـ سکونی

محمد ـ سکونی (قرن 4ق)

ابوعمرو محمدبن محمدبن نصر سکونی بصری ملقب به ابن خرقه

به گفته نجاشی، سکونی از فقیهان و دانشمندان بزرگ بصره بود و
ریاست شیعیان را در دوره خود بر عهده داشت. 1 بااین حال زندگی نامه وی برای ما چندان روشن نیست. ابن خرقه تألیفات بسیاری داشته که فقط سه اثر المذی، 2 الحیض و السهو را برای وی برشمرده اند. احمدبن ابراهیم قزوینی از استادان شیخ طوسی که پس از سال 408 هجری از دنیا رفته، این کتاب ها را گزارش کرده است؛ 3 بنابراین می توان پی برد که سکونی در سده چهارم هجری می زیسته و در همین زمان نیز از دنیا رفته است.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال (النجاشی) 2 / 324. 2 ـ الفهرست (الطوسی) 378. 3 ـ رجال (النجاشی) 2 / 324.

دیگر منابع: معالم العلما 139؛ خلاصه الاقوال / 163 و 188؛ رجال (ابن داوود) 220 (نام او را به اشتباه احمد آورده است)؛ منهج المقال 317؛ اعیان الشیعه 2 / 389؛ ریحانه الادب 7 / 498؛ معجم رجال الحدیث 17 / 201 و 20 / 261.

محمد غفوری

محمد ـ سلامی

محمد ـ سلامی (336 ـ 393ق)

ابوالحسن محمدبن عبداللّه (عبیداللّه) بن محمد سلامی قرشی مخزومی بغدادی

وی از نسل ولیدبن مغیره مخزومی بود که در سال 336 هجری در کرخ بغداد زاده شد. نسبت او به دارالسلام بغداد می رسد. سلامی در بغداد بزرگ شد و در موصل، گروهی از ادیبان زمان خویش چون ابوالفرج ببغا، ابوعثمان خالدی و ابوالحسن تلعفری را دیدار کرد. 1 ابوالحسن در خردسالی شعر می سرود و بدین سبب متهم شد که اشعار از وی نیست و در مجلسی که خالدی، و تعلفری و دیگران برای آزمودن وی برپا کردند، از او رفع اتهام شد. 2 سلامی، صاحب اسماعیل بن عباد را در اصفهان و بعد عضدالدوله را در شیراز با اشعار خویش ستود و از خواص عضدالدوله شد. 3 وی قصیده ای قصیده سلامیّه را در مدح حضرت امیرمؤمنان علی علیه السلام سروده که مطلع آن چنین است: « سلام علی زمزم والصفاء ». ابوالقاسم حسن اقساسی نیز این قصیده را شرح کرده است. 4 گویا به سبب همین اشعار، برخی آورده اند که سلامی شاعری شیعی مذهب بوده است. 5 افرادی مانند ابوالفرج عبدالوهاب بن عبدالعزیز تمیمی و علی بن عبدالمحسن تنوخی قطعاتی از اشعار سلامی را روایت کرده اند. وی سرانجام در سال 393 هجری از دنیا رفت6 و آثاری که بر جای گذاشت،