الاطباء 492. 3 ـ لغت نامه دهخدا 12 / 18037. 4 ـ عیون الانباء فی طبقات الاطباء 492. 5 ـ زندگی نامه ریاضی دانان دوره اسلامی 455.

دیگر منابع: نفح الطیب، 151؛ الطب والاطباء فی الاندلس الاسلامیه 1 / 44؛ ریحانه الادب 1 / 396؛ هدیه العارفین 2 / 47.

محمد غفوری

محمد ـ قرطبی

محمد ـ قرطبی (317 ـ 381ق)

ابوبکر محمدبن یبقی بن زرب بن زید قرطبی

از فقیهان مالکی اندلس بود که در هشتم رمضان سال 317 هجری در قرطبه به دنیا آمد. فقه را نزد ابوبکر لؤلؤی و ابوابراهیم فراگرفت و از قاسم بن اصبغ و محمدبن عبداللّه بن ابی دُلیم بهره برد. او عنایتی خاص به رأی و اجتهاد داشت و در این زمینه بر هم عصران خود پیشی گرفت و حافظ ترین فرد در مذهب مالکی شناخته شد. وی در سال 367 عهده دار منصب قضا در قرطبه شد1 و تا پایان عمر در این مقام باقی بود. منصوربن ابی عامر او را مورد تکریم قرار می داد و با او همنشین می شد. 2 او افزون بر آشنایی با مسائل، به علوم عربی و حساب نیز آگاهی داشت3 و از قاضیان و خطیبان بزرگ اندلس به شمار می آمد. 4 کتاب های الخصال فی الفقه علی مذهب المالکی و الرد علی ابن مسره، آثار اوست. 5 او در دوازدهم رمضان 3816 در قرطبه از دنیا رفت. 7 ابن ابی عامر از درگذشت وی به شدت غمگین شد و فرزند سه ساله او را به حضور پذیرفت و سه هزار دینار همراه با هدایایی به وی بخشید. 8

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ العلماء والرواة للعلم بالاندلس 2 / 96، 97. 2 ـ شذرات الذهب 3 / 102. 3 ـ تاریخ العلماء والرواة للعلم بالاندلس 2 / 96، 97. 4 ـ الاعلام 7 / 135. 5 ـ الدیباج المذهب 364. 6 ـ تاریخ العلماء 2 / 97. 7 ـ الاعلام 7 / 135. 8 ـ الدیباج المذهب 364.

دیگر منابع: بغیه الوعاة 1 / 260؛ العبر 2 / 160؛ جذوه المقتبس 93؛ بغیه الملتمس 146 ـ 147.

عبدالرحمان انصاری

محمد ـ قرطبی

محمد ـ قرطبی (315 ـ 380ق)

ابوعبداللّه (ابوبکر) محمدبن احمدبن محمد قرطبی اندلسی معروف به ابن مفرج و ابن فنتوری

جد سومش مفرّج را از موالی عبدالرحمان بن حکم اموی یا
عبدالرحمان بن معاویه بن هشام بن عبدالملک گفته اند. ابن مفرج در سال 315 هجری در قرطبه (کوردوبا) چشم به جهان گشود و رشد یافت. 1 سپس به آموختن دانش روی آورد و از قاسم بن اصبغ بیانی، ابن ابی دُلیم و خشنی بهره برد. 2 آن گاه در سال 337 هجری سفرهای علمی خودش را به مصر و سرزمین های شرقی خلافت اسلامی آغاز کرد و در مصر، بیت المقدس، غزه، عسقلان، طبریه، دمشق، طرابلس، بیروت، صور، صیدا، قیساریه، رمله، فرما (شهری در ساحل مصر)، اسکندریه، قلزم، زبید، جده، عدن، صنعا، مکه و مدینه رحل اقامت افکند و از محضر بیش از دویست استاد دانش اندوخت. ازجمله در مصر از محمدبن ایوب صموت، احمدبن بهزاد سیرافی و سعیدبن سکن، در مکه نزد ابوسعیدبن اعرابی، در طرابلس از خثیمه بن سلیمان، و در دمشق نزد ابومیمون بن راشد شاگردی کرد و دانش آموخت. ابن مفرج پس از هشت سال دانش اندوزی، در سال 345 هجری به اندلس بازگشت و به خدمت المستنصر اموی (م. 366ق) درآمد. او که فقیه، محدث، عالم به رجال و دارای نوشته های خوبی بود، مورد توجه مستنصر قرار گرفت و از سوی او ابتدا به قضاوت شهر « إستجه » و سپس « رَیَّه » گمارده شد و تا پایان عمر در این منصب باقی ماند. 3 ابن فنتوری افزون بر شماری از دیوان های اداری که برای مستنصر نوشت، 4 کتاب هایی در فقه الحدیث و فقه برخی از تابعان، بدین شرح نگاشت: فقه حسن بصری در هفت جلد، فقه زهری در چندین جزء. وی همچنین مسند قاسم بن اصبغ را برای حاکم اموی گرد آورد. ابوسعیدبن یونس، احمدبن محمد طلمنکی و ابن فرضی صاحب کتاب تاریخ علماءالاندلس از شاگردان اویند. 5 او دیوان شعری نیز دارد. 6 ابن مفرج سرانجام در سال 380 هجری در اندلس بدرود حیات گفت. قاضی محمدبن یبقی بر او نماز گزارد و در قبرستان ربض به خاک سپرده شد. 7

پی نوشت ها

1ـ تاریخ مدینه دمشق 51 / 114. 2ـ نفح الطیب 2 / 218. 3ـ تاریخ العلماء والرواة للعلم بالاندلس 2 / 95؛ تاریخ مدینة دمشق 51 / 114 ـ 117. 4 ـ تاریخ العلماء والرواة للعلم بالاندلس 2 / 95. 5 ـ جذوه المقتبس 38. 6 ـ هدیة العارفین 2 / 51. 7 ـ تاریخ العلماء والرواة للعلم بالاندلس 2 / 95.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 16 / 390؛ تذکره الحفّاظ 3 / 108؛ طبقات الحفّاظ