محمدبن عبداللّه سعدی، عمربن علک و دیگران روایت کرده است. 3 او پس از مدتی تدریس در بغداد، به مکه رفت و هفت سال در آنجا اقامت گزید و صحیح بخاری را در آنجا از محمدبن یوسف فربدی نقل کرد و بزرگ ترین شخصیتی شناخته شد که این کتاب را روایت کرده است. 4 افرادی چون محمدبن احمد محاملی، عبدالوهاب میدانی، هیثم بن احمد دمشقی صباغ، ابوالحسن بن سمسار، ابوبکر برقانی، عبدالوهّاب شافعی، دارقطنی و دیگران از او روایت کرده اند. 5 ابوزید را عالم، حافظ مذهب شافعی، پرهیزکار، زاهد و در روزگار خود فردی بی بدیل به شمار آورده اند. او در مکه در نهایت فقر و تنگ دستی، اما با قناعت زندگی می کرد و در سال های پایانی عمر، دنیا به او روی آورد؛ ولی در آن زمان از کار افتاده بود. 6 مروزی در مذهب شافعی از مقام والایی برخوردار است؛ به طوری که او را یکی از پیشوایان این مذهب شمرده اند. 7

آثاری که او نگاشته عبارت اند از: تفسیر مسعودی و الاقناع فی الحدیث. 8 وی سرانجام به سرزمین اصلی خویش بازگشت و در آنجا مدتی به تدریس پرداخت و در سیزدهم رجب سال 371هجری در مرو درگذشت. 9

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 4 / 338. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 314. 3 ـ تاریخ بغداد 1 / 314؛ سیر اعلام النبلاء 16 / 314؛ طبقات شافعیه الکبری 3 / 72. 4 ـ تاریخ بغداد 1 / 314؛ سیر اعلام النبلاء 16 / 314. 5 ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 314؛ طبقات شافعیه الکبری 3 / 72. 6 ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 314؛ طبقات شافعیة الکبری 3 / 72. 7 ـ تاریخ بغداد 1 / 314؛ تاریخ الاسلام 26 / 503. 8ـ کشف الظنون 6 / 50. 9ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 314؛ تاریخ بغداد 1 / 316.

دیگر منابع: طبقات الفقها (شیرازی) 115؛ المنتظم 14 / 287؛ العبر 2 / 138؛ شذرات الذهب 3 / 76؛ معجم المؤلفین 8 / 283.

حافظ فرزانه

محمد ـ مروزی

محمد ـ مروزی (م. 329ق)

ابوبکر محمدبن احمد بن محمدبن جهم مروزی ورّاق، ابن ورّاق

وی از یاران و اصحاب ابوبکر اسماعیل قاضی و ابن بکیر بود و از آنها علم فقه و حدیث را آموخت. 1 او از احمدبن عبیداللّه نرسی، ابوولیدبن بردانطاکی، محمدبن هشام بن ابودمیک، موسی بن اسحاق انصاری و دیگران حدیث شنید. ابن ورّاق در فقه و حدیث به درجات
عالیه ای رسید و از بزرگان و فقیهان مذهب مالکی به شمار می آمد. 2 کسانی چون ابوبکر محمدبن عبداللّه ابهری و ابواسحاق دینوری از او روایت کرده اند. ابن ورّاق کتبی بنا بر مذهب مالکی همچون الردّ علی محمدبن حسن، بیان سنة در پنجاه کتاب، مسائل الخلاف، الحجة لمذهب مالک و شرح مختصر ابن عبدالحکم را در قطعی کوچک نوشت و در سال 329 (به نقلی 333 هجری) از دنیا رفت. 3

پی نوشت ها

[1] ـ الدیباج المذهب 341. 2 ـ تاریخ بغداد 1 / 287. 3 ـ الدیباج المذهب 341.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 9 / 3.

رضا جعفری نوقاب

محمد ـ مستملی

محمد ـ مستملی (293 ـ 378ق)

ابوبکر محمدبن اسماعیل بن عباس مستملی وَرّاق بغدادی معروف به ابوبکربن ابی علی

از نژاد ایرانی بود که در سال 293 هجری در بغداد به دنیا آمد. از پدرش و نیز از عبداللّه بن محمد بغوی، حسن بن طیب شجاعی و عمربن ابی غیلان ثقفی حدیث شنید. افرادی چون دارقطنی، ابوبکر برقانی، ابوالقاسم ازهری، حسن بن محمد خلال و ابومحمد جوهری از او روایت کردند. رجال نویسان اهل سنّت، وی را فردی موثق و نیز حافظ و صاحب معرفت نیکو شمرده اند. ابوبکر چون کتاب های خویش را گم کرد، شروع به گردآوری اطلاعات از کتاب های دیگران کرد؛ ازاین رو برخی موارد سهل انگاری کرده است. او سرانجام به سال 378 هجری از دنیا رفت و در باب حرب (بغداد) به خاک سپرده شد. 1 کتاب الامالی اثر اوست. 2

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 5 / 288؛ تاریخ بغداد 2 / 53. 2 ـ تذکره الحفّاظ 3 / 979.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 16 / 388؛ العبر 2 / 152؛ شذرات الذهب 3 / 92؛ میزان الاعتدال 3 / 484؛ لسان المیزان 5 / 80.

سیدمهدی حسینی عربی

محمد ـ مصری

محمد ـ مصری (340 ـ 389ق)

ابوعبداللّه محمدبن نعمان بن محمدبن منصور مصری

در سال 340 هجری در مغرب به دنیا آمد. ساکن مصر و قاضی