محمد ـ

وراقمحمد ـ وراق (م. 381ق)

ابوالحسن محمدبن عبداللّه بن عباس ورّاق بغدادی مشهور به ابن ورّاق

از زندگانی وی اطلاعات چندانی در دست نیست. وی معاصر ابوطالب عبدی، ادیب مشهور سده سوم هجری1 و داماد ابوسعید سیرافی بود. او به دانش نحو آگاه بود و دراین باره تصنیفاتی داشت. 2 سیوطی به نقل از ابن نجّار می نویسد ابن ورّاق دانش قرائت را نزد ابوبکر محمدبن حسن بن مِقسَم فراگرفت و فردی به نام ابوعلی اهوازی از شاگردان ابن وراق در قرائت بوده و از وی روایت کرده است. 3 وی در سال 381 هجری از دنیا رفت4 و آثاری از خود بر جای گذاشت که عبارت اند از: منهاج الفکر فی الخیل، 5 العلل فی النحو6 و دو شرح بر کتاب مختصر ابوعمر جرمی، شرحی مفصل با نام الفصول فی نکت الاصول و شرحی کوچک با عنوان الهدایه. 7

پی نوشت ها

[1] ـ نزهه الالبا 337. 2 ـ تاریخ الاسلام 27 / 41. 3 ـ بغیه الوعاة 1 / 129 ـ 130. 4 ـ الوافی بالوفیات 3 / 329. 5 ـ معجم المؤلفین 10 / 221. 6 ـ الوافی بالوفیات 3 / 329. 7 ـ نزهه الالباء 337.

دیگر منابع: الاعلام 6 / 225؛ هدیه العارفین 2 / 52؛ کشف الظنون 2 / 1160؛ ایضاح المکنون 2 / 588.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ ورّاق

محمد ـ ورّاق (م. 362ق)

ابوعبداللّه محمدبن یوسف بن عبداللّه ورّاق قیروانی اندلسی

وی به سال 291 هجری در اندلس به دنیا آمد. 1 نیاکانش نیز از مردمان وادی الحجاره و قرطبه بودند و خود نیز سرانجام به قرطبه مهاجرت کرد و در آنجا اقامت گزید؛ گرچه رشد و بالندگی و تحصیلات آغازین وی در قیروان بوده است. 2 مدت زمانی را نیز در تونس می زیست و به تدریس می پرداخت. 3 او تاریخ نگار و جغرافی دان اندلسی بود و در دستگاه خلافت حکم المستنصر خدمت می کرد و نزد وی جایگاه و منزلتی خاصی داشت. 4 ورّاق دارای آثار و تألیفاتی در تاریخ و جغرافیا بوده؛ ولی چیزی از آنها باقی نمانده است. 5 ازجمله کتاب های وی، کتاب بزرگی به نام مسالک افریقیه و ممالکها است که آن را برای مستنصر در اندلس نگاشته6 و ابوعُبید بکری جغرافی نگار اندلس در تألیف کتاب های المسالک والممالک
و معجم مااستعجم خود از این کتاب بهره برده و بدان اعتماد فراوان داشته است. 7 دیگر تألیفات وراق، اخبار ملوک افریقیا وحروبهم الغالبین علیهم، اخبارسجلماسه، اخبارالنکور، 8 انساب البربر9 و کتابی در اخبار تیهَرت (تاهرت)، وهران، تَنَس و بصره است که همگی از سرزمین های افریقا بوده اند. 10 ابوعبداللّه سرانجام به سال 36211 یا 363 هجری12 در قرطبه درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد. 13

پی نوشت ها

[1] ـ المقتبس 33 (پاورقی)، تاریخ الفکرالاندلسی 309. 2 ـ جذوه المقتبس 90. 3ـ المقتبس 33 (پاورقی). 4ـ تاریخ الفکرالاندلسی 309؛ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 3 / 91. 5ـ المقتبس 33 (پاورقی). 6ـ بغیة الملتمس 131. 7 ـ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 3 / 91؛ تاریخ الفکر الاندلسی 309. 8 ـ دلیل مورخی الغرب الاقصی 14 ـ 15، 36 و 81. 9 ـ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 3 / 91. 10 ـ جذوه المقتبس 90. 1
[1] ـ الاعلام 7 / 148. 12 ـ تاریخ التراث العربی 1 / 2 / 241. 13 ـ التکمله لکتاب الصله 2 / 155.

دیگر منابع: نفح الطیب 3 / 163؛ الوافی بالوفیات 5 / 251؛ معجم المؤلفین 12 / 141.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ وزیری

محمد ـ وزیری (م. 365ق)

ابونصر محمدبن طاهربن محمد وزیری، ملقب به ابن وزیر نیشابوری

وی اهل نیشابور و از کسانی است که احادیث بسیاری شنیده است. وی فردی ادیب، مفسر، واعظ، محدث، فصیح و فردی کثیرالعلم به شمار می آمد. وی از کسانی چون ابوحامدبن بلال بزاز، عبداللّه بن محمد شرقی و ابوعلی ثقفی حدیث شنید و در هرات مطالبی را از حسن بن عمران و هم عصران وی نوشت. ابوعبداللّه حاکم از او روایت کرده است1 وی نخست حنفی مذهب بود و سپس مذهب شافعی را پذیرفت. 2 کتاب الابواب اثر اوست3 وزیری در ماه رمضان 365 از دنیا رفت و در مقبره شاهنبر نیشابور به خاک سپرده شد. 4

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب سمعانی 5 / 602. 2 ـ طبقات الشافعیه الکبری 3 / 175. 3 ـ معجم المؤلفین 10 / 101. 4 ـ الانساب سمعانی 5 / 602.

دیگر منابع: میزان الاعتدال 3 / 586؛ لسان المیزان 5 / 207؛ معجم المفسرین 2 / 540؛ طبقات المفسرین (داوودی) 2 / 160؛ طبقات الشافعیه (اسنوی) 2 / 305.

عبدالرحمان انصاری