محمد ـ وشاءمحمد ـ وشاء (م. 325ق)

ابوطیب محمدبن احمدبن اسحاق وشاء ملقب به ابن وشاء بغدادی

وی اهل بغداد بود1 و نزد ثعلب و مبرد به آموختن علوم پرداخت2 و از آنان و عبداللّه بن ابی سعدوراق، احمدبن عبیدبن ناصح و محمدبن احمدبن نضر کدیمی روایت کرد. منیه کنیز معتمد از او روایت کرد. 3 رجال نویسان اهل سنّت، او را تاریخ نگار، مؤلف کتاب های فراوان، آشنا به نحو و ادبیات دانسته4 و گفته اند او خبرهایش بانمک و تألیفاتش نیکو و عالی بوده و در زمینه شعر و مقطعات تبحر داشته است. 5 در سال 325 هجری از دنیا رفت. 6 آثار وی عبارت اند از: المختصر فی النحو، الجامع فی النحو، المقصور والممدود، المذکر والمؤنث، الفرق، خلق الانسان، خلق الفرس، المثلث، 7 الموشح، زهره الریاض، اخبار متظرفات، الحنین الی الاوطان. 8

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 5 / 309. 2 ـ تاریخ الاسلام 24 / 180. 3 ـ تاریخ بغداد 1 / 253. 4 ـ الوافی بالوفیات 2 / 32. 5 ـ معجم الادبا 17 / 132. 6 ـ المنتظم 13 / 369. 7 ـ الفهرست (الندیم) 93. 8 ـ الاعلام 5 / 309.

دیگر منابع: بغیه الوعاة 1 / 18؛ الانساب 5 / 604؛ معجم المؤلفین 8 / 231، 9 / 44؛ البدایة والنهایه 11 / 188؛ هدیه العارفین 2 / 24.

احسان آذرکمند

محمد ـ وکیع

محمد ـ وکیع (م. 306ق)

ابوبکر محمدبن خلف بن حیان بن صدقه ضبی بغدادی معروف به وکیع

فقیه شافعی مذهب، 1 تاریخ دان، قرآن پژوه و نحوی اهل بغداد که در درب ام حکیم شرق بغداد سکونت داشت. 2 دانش خود را از زبیربن بکار، ابوحذافه سهمی، محمدبن عبداللّه مخزومی، حسن بن محمد زعفرانی و برخی دیگر آموخت. احمدبن کامل قاضی، محمدبن عمر جعابی، موسی بن جعفر سمسار و علی بن محمدبن لؤلؤ نیز از شاگردان او به شمار می روند. 3 وکیع در آغاز کاتب ابوعمر محمدبن یوسف بن یعقوب قاضی (243 ـ 320 هجری) بود؛ 4 اما خود نیز پس از عبدان اهوازی قضاوت اهواز و توابع آن را به دست آورد و سرانجام در سال 306 هجری در بغداد درگذشت. 5 وکیع آثار و تألیفاتی از خود بر جای نهاد که عبارت اند از: اخبارالقضاة وتاریخهم واحکامهم (طبقات القضاة)، الشریف که بر سیاق المعارف ابن قتیبه
نوشته شده، الطریق که با عنوان النواحی نیز شناخته می شد و درباره شهرها و راه ها بود؛ ولی ناتمام ماند، المسافر، الانواء، البحث، الصرف (التصرف) والنقد والسکه، الغرر6 که در برخی منابع متأخر، غررالاخبار آمده و با اخبارالقضاة یکی دانسته شده است، 7 الرمی والنضال، المکاییل والموازین و عدد آی القرآن والاختلاف فیه. 8 گفته شده از ابن مجاهد خواسته شد کتابی درباره شمار آیات قرآن بنگارد، ولی او کتاب وکیع را کافی شمرد. 9

پی نوشت ها

[1] ـ مسندالشهاب 1 / 396. 2 ـ تاریخ بغداد 2 / 31
[1] ـ 312. 3 ـ تاریخ بغداد 2 / 31
[1] ـ 312. 4 ـ الفهرست (الندیم) 127. 5 ـ تاریخ بغداد 2 / 312. 6 ـ الفهرست 127. 7 ـ هدیه العارفین 2 / 25. 8 ـ تاریخ بغداد 2 / 31
[1] ـ 312. 9 ـ الانساب 4 / 11.

دیگر منابع: المنتظم 13 / 186؛ میزان الاعتدال 3 / 538؛ الاکمال 2 / 319؛ سیر اعلام النبلاء 14 / 237؛ لسان المیزان 5 / 156؛ الوافی بالوفیات 3 / 43؛ البدایة والنهایه 11 / 130؛ شذرات الذهب 2 / 249؛ الاعلام 6 / 114؛ معجم المؤلفین 3 / 72 و 9 / 283 ـ 284.

محمد غفوری

محمد ـ هاشمی

محمد ـ هاشمی (قرن 4ق)

محمدبن سلیمان هاشمی

از زندگی نامه وی هیچ آگاهی نداریم. تنها می دانیم وی کتاب تاریخ ابوجعفر طبری (م. 310ق) را خلاصه کرده و اسناد گزارش ها را حذف کرده بود. ازآنجاکه طبری، حوادث را تا سال 302 هجری در کتاب خود آورده1 و الندیم هم کتاب خود را در سال 377 هجری به پایان برده، 2 به دست می آید که محمدبن سلیمان هاشمی در این بین می زیسته است.

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 291. 2 ـ الفهرست (الندیم) مقدمه محقق.

محمد غفوری

محمد ـ هاشمی

محمد ـ هاشمی (م. 385ق)

ابوالحسن محمدبن عبداللّه بن محمد هاشمی بغدادی معروف به ابن سکره و ابن رائطه

وی از نوادگان مهدی عباسی بود و ابوالقاسم تنوخی از راویان اوست. رجال نویسان اهل سنّت، وی را شاعری شوخ طبع، دارای