3 / 890. 6 ـ تاریخ العلما والرواة للعلم بالاندلس 2 / 162؛ ترتیب المدارک 452 ـ 453. 7 ـ سیر اعلام النبلاء 15 / 556. 8 ـ تاریخ العلما والرواة للعلم بالاندلس 2 / 161. 9 ـ تذکره الحفّاظ 3 / 890. 10 ـ الانساب 1 / 482. 1
[1] ـ معجم البلدان 3 / 116، 5 / 61 و 107. 12 ـ لسان المیزان 6 / 231. 13 ـ ترتیب المدارک 453. 14 ـ تاریخ العلماء والرواة للعلم بالاندلس 2 / 162. 15 ـ ترتیب المدارک 453. 16 ـ الدیباج المذهب 429.

دیگر منابع: النجوم الزاهره 3 / 318؛ جدوه المقتبس 338؛ مرآه الجنان 340؛ بغیه الملتمس 465؛ شذرات الذهب 2 / 374؛ طبقات الحفّاظ 364؛ تاریخ الاسلام 2 / 369؛ معجم البلدان 1 / 213، 2 / 49 و 81؛ تاریخ مدینة دمشق 32 / 365.

معصومه اخلاقی

ویجن ـ کوهی

ویجن ـ کوهی (م. حدود 390ق)

ابوسهل ویجن (بیژن) بن رستم کوهی

وی اهل جبال طبرستان بود؛ ولی در بغداد زندگی می کرد. او فردی فاضل و آگاه به دانش ستاره شناسی بود و در ساخت رصدخانه تبحر داشت. 1 ابوسهل در دوران حکومت آل بویه و به امر شرف الدوله در سال 378 هجری در بغداد پایه گذاری رصدخانه ای همانند رصدخانه مأمون را آغاز کرد تا مسیر سیاره های هفت گانه را معیّن و مشخص کند. 2 او آثار بسیاری را به صورت مقاله یا رساله درباره نجوم و هیئت نوشت که عبارت اند از: مراکزالاکر که ناتمام ماند، الاصول علی نحو کتاب اقلیدس والذی خرج منه، صنعه الاسطرلاب بالبراهین در دو مقاله، احداث النقط علی الخطوط، کتاب علی المنطقیین فی توالی الحرکتین که در تأیید ثابت بن قره نوشت، الدوائرالمماسة من طریق التحلیل، الزیادات علی ارشمیدس فی المقالة الثانیه، البرکارالتام والعمل در دو مقاله؛ 3 رسالة فی مقدار ما یری من السماء والبحر، المفروضات، تثلیث الزاویه وعمل المسبع المتساوی الاضلاع فی الدایرة (رسالة فی استخراج الضلع المسبع فی الدایره)، اخراج الخطین من نقطة علی زاویة معلومه، مراکز الدوایرالمتماسة علی الخطوط، مسائل هندسیه، مسئلتان هندسیتان، المقاله الاولی من کتاب اقلیدس فی الاصول، المقاله الثانیه، استخراج مساحة المجسم الکافی. او حدود سال 390 هجری (و به نقلی 405 هجری) از دنیا رفت. 4

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 8 / 127. 2 ـ تاریخ الحکما 351. 3 ـ الفهرست (الندیم) 34
[1] ـ 342. 4 ـ هدیه العارفین 2 / 502.

دیگر منابع: النجوم الزاهره 14 / 152؛ الکنی والالقاب 1 / 93؛ معجم المؤلفین 13 / 175؛ لغت نامه دهخدا 1 / 465.

رضا جعفری نوقاب

هارون ـ ابن ابی منصور

هارون ـ ابن ابی منصور (302 ـ 376ق)

هارون بن علی بن هارون بن علی بن یحیی بن ابی منصور

خاندان وی از دانشمندان ستاره شناس بودند. او نیز ستاره شناسی نامدار و آگاه به علم هیئت و آلات رصد بود. در زمان حکومت دیالمه در بغداد در احکام نجومی و علم حدثان (شب و روز) فردی صاحب نظر بود و بر دیگران برتری داشت. همچنین پیشگویی هایی از طریق اوضاع کواکب و سیارات انجام داد. او در مدت 74 سال عمر خود کمک شایانی به علم نجوم کرد و دارای زیج مشهوری بود که مردم به آن عمل می کردند. وی در ذی حجه سال 376 هجری در بغداد از دنیا رفت. 1

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الحکما 338.

دیگر منابع: لغت نامه دهخدا 14 / 20629.

محمود هیئتی

هارون ـ تلعکبری

هارون ـ تلعکبری (م385ق)

ابومحمد هارون بن موسی بن احمدبن سعید تلعکبری شیبانی

از علما و محدثان بزرگ، گرانمایه، بلندمرتبه، موثق و دارای روایات فراوان امامیه است. 1 وی از قبیله بنی شیبان2 و از مردمان تلعکبری، مکانی در نزدیکی عکبرا، شهرکی از نواحی دجیل در ده فرسخی بغداد بود؛ 3 ولی به سبب مرکزیت علمی بغداد، در این شهر می زیست. بااین حال از گزارش های موجود چنین بر می آید که او در پی علم و دانش و بهره گیری از استادان گوناگون و نیز دستیابی به احادیث فراوان، به کوفه و مصر سفر کرده و از دانشمندان بسیاری اجازه روایت گرفته است. نخستین اجازه او در سال 313 هجری بوده که پدرش آن را از محمدبن محمدبن اشعث کوفی برای فرزندش گرفته است. 4 برخی از استادان روایی تلعکبری عبارت اند از: ثقه الاسلام کلینی (م. 329ق)، 5 محمدبن همام بن سهیل اسکافی (م. 336ق) 6 ابوغالب زراری احمدبن محمدبن سلیمان در سال 340 هجری، شیخ صدوق (م. 381ق)، ابن عقده احمدبن محمدبن سعید همدانی