مطبوعات العربیة والمعربه 1 / 17؛ لغت نامه دهخدا 1 / 291؛ هدیه العارفین 2 / 518.

محمود هیئتی

یحیی ـ نرماشیری

یحیی ـ نرماشیری (م. قرن 4ق)

ابوالحسین یحیی بن زکریا نرماشیری

از زندگانی و احوال وی اطلاعات چندانی در دست نیست. از نسبت وی (نرماسیری یا نرماشیری) برمی آید که اهل « نَرْماسیر » (از روستاهای واقع میان کرمان و بم) 1 بوده است. نجاشی می نویسد وی مضطرب الحدیث (دارنده روایاتی که در متن و سند، دچار خدشه و تزلزل اند) بود. 2 علامه و ابن داوود نیز افزون بر متهم کردن نرماشیری به اضطراب در حدیث، وی را در مذهب نیز تأیید نکرده و غالی دانسته اند. 3 مامقانی بنا بر گفته غضائری، او را جاعل و وضاع خوانده است. 4 در منابع از مشایخ و شاگردان نرماشیری سخنی به میان نیامده؛ ولی تنها نجاشی فردی به نام فارس بن سلیمان (ادیب و محدث سده چهارم هجری) را از شاگردان او دانسته که روایاتی را از استادش نقل کرده است. آثار نرماشیری عبارت اند از: شمس الذهب، منازل الصحابه فی الطاعة والمعصیه، المتعه، فدک و المحنه. 5

پی نوشت ها

1ـ معجم البلدان 5 / 281. 2ـ رجال (النجاشی) 2 / 414. 3 ـ خلاصة الاقوال 264؛ رجال (ابن داوود) 525. 4 ـ تنقیح المقال 3 / 315. 5 ـ رجال (النجاشی) 2 / 174 و 414.

دیگر منابع: جامع الرواة 2 / 328؛ ریحانه الادب 6 / 165؛ طبقات اعلام الشیعه 1 / 216.

اسماعیل اسماعیلی

یزید ـ موصلی

یزید ـ موصلی (م. حدود 334ق)

ابوزکریا یزیدبن محمدبن ایاس (الیاس) موصلی ازدی

وی اهل موصل1 و معروف به ابن زکره بوده است. وی از اسحاق بن حسن حربی، عبیدبن غنام (عثام) و مطین و دیگران حدیث شنید. مظفربن محمد طوسی، ابوحسین بن جمیع و دیگران نیز از وی روایت کرده اند. رجال شناسان، وی را قاضی موصل، پیشوا، حافظ، مورخ، 2 محدث3 و فقیه توصیف کرده اند. 4 وی کتاب تاریخی دارد که تاریخ نگاران گذشته از آن استفاده کرده اند. 5 وی سرانجام در حدود سال 334 هجری از دنیا رفت. 6
تاریخ الموصل7 و طبقات محدثی اهل الموصل از آثار اوست. 8

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب (سمعانی) 5 / 407. 2 ـ تذکره الحفّاظ 3 / 894؛ تاریخ الاسلام 25 / 210. 3 ـ معجم المؤلفین 13 / 238. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 15 / 386. 5 ـ الاعلام 8 / 187. 6 ـ تذکره الحفّاظ 3 / 894. 7 ـ طبقات الحفّاظ 366. 8 ـ هدیه العارفین 2 / 536.

دیگر منابع: کشف الظنون 1 / 307.

حسن جعفری پور

یزید ـ موصلی

یزید ـ موصلی (م. حدود 334ق)

ابوزکریا یزیدبن محمدبن ایاس موصلی ازدی معروف به ابن زکره (ابو ذکره)

وی اهل موصل بود و به همین سبب، به موصلی شهرت یافت. 1 کنیه وی به اختلاف ابوذکرة، ابوزکریا و ابوذکره آمده است. ذهبی با عنوان حافظ قاضی و امام از او یاد کرده، می نویسد از افرادی چون اسحاق بن حسن حربی، محمدبن احمدبن ابی المثنی موصلی و عبیدبن غنام روایت کرده است؛ چنان که اشخاصی همانند مظفربن محمد طوسی، ابوالحسین بن جمیع و نصربن ابی نصر طوسی از او روایت کرده اند. 2

ابوزکریا از قاضیان و محدثان موصل بود3 و حدود سال 334 هجری از دنیا رفت. 4 وی در تاریخ نیز دستی داشت و کتابی را در تاریخ موصل نگاشت. 5 از این کتاب با عنوان تاریخ واخبارالموصل، تاریخ الموصل، طبقات اهل الموصل و طبقات محدثی اهل الموصل یاد شده است. ذهبی تصریح کرده که از این کتاب بسیار بهره برده است. 6 بروکلمان این کتاب را در بردارنده اخبار دولت ها، حوادث، مکاتبات، تراجم و لطایف اشعار شاعران می داند که جزء دوم آن در قاهره موجود بوده است. 7

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 5 / 407. 2 ـ تذکره الحفّاظ 3 / 894. 3 ـ تاریخ التراث العربی 1 / 2 / 218. 4ـ سیر اعلام النبلاء 15 / 387. 5ـ مروج الذهب 1 / 16. 6 ـ تذکره الحفّاظ 3 / 894. 7 ـ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 3 / 26.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 25 / 210؛ الاکمال 1 / 176؛ طبقات الحفااظ 366؛ معجم المؤلفین 13 / 238؛ تهذیب التهذیب 3 / 297، 10 / 199؛ لسان المیزان 2 / 2، 3 / 257؛ الاعلام 8 / 187؛ کشف الظنون 1 / 30 / 307؛ هدیه العارفین 1 / 390.

اسماعیل اسماعیلی