گمانه زد. پدرش عبدالصمد در زمان متوکل، امیرالحاج بود. 2 وی در سامرا اقامت داشت و حدیث را نزد محدثانی همچون حسین بن حسن مروزی، سعیدبن عبدالرحمان مخزومی و عبیدبن اسباط بن محمد فراگرفت. 3 او افزون بر سامرا به شهرها و سرزمین های دیگری ازجمله کوفه4 و مدینه مسافرت کرد و استادان بسیاری را درک کرد و از آنها بهره برد که معروف ترین آنان ابومصعب زهری است که ابواسحاق، موطّأ مالک را از وی فراگرفته و روایت کرده است. 5 ابن حجر به نقل قول دو تن از بزرگان اهل سنّت دراین باره پرداخته و نوشته ابن امّ شیبان قاضی، سماع ابواسحاق را از ابومصعب زهری تأیید کرده است؛ اما درمقابل از علی بن لؤلؤ وراق که خود برای استماع موطّأ به سامرا مسافرت کرده نقل می کند که چون در درستی سماع وی از زهری تردید داشته، آن را صحیح ندانسته و مردود خوانده است. 6 به هرحال هاشمی خود نیز با برپایی کرسی تدریس در سامرا و بغداد به تربیت شاگرد پرداخت7 که ازآن میان می توان به افرادی چون ابوالحسن دارقطنی، ابن شاهین، ابن مقرئی و ابن صلت اشاره کرد. 8 برخی از رجال نویسان اهل سنّت، او را راستگو توصیف کرده اند. 9 هاشمی در اول محرم سال 325 هجری در سامرا از دنیا رفت. 10 او دارای مجموعه ای از حدیث با عنوان جزءالهاشمی 11 یا جزءالبانیاسی بود که ابن حجر، آن را عالی السند دانسته که ایرادی بر آن وارد نیست. 12

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 15 / 72. 2 ـ تاریخ الاسلام 24 / 169. 3 ـ تاریخ بغداد 6 / 137. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 15 / 72. 5 ـ تاریخ الاسلام 24 / 168. 6 ـ لسان المیزان 1 / 77. 7 ـ المنتظم 13 / 367. 8 ـ تاریخ الاسلام 24 / 169. 9 ـ سیر اعلام النبلاء 15 / 72. 10 ـ تاریخ بغداد 6 / 137. 1
[1] ـ کشف الظنون 1 / 590. 12 ـ لسان المیزان 1 / 77.

دیگر منابع: تذکره الحفاظ 3 / 822؛ العبر 2 / 25؛ الوافی بالوفیات 6 / 48؛ شذرات الذهب 2 / 306؛ معجم المصنفین 3 / 195؛ میزان الاعتدال 1 / 46؛ النجوم الزاهره 3 / 261؛ دایره المعارف الشیعیه العامه 2 / 103.

اسماعیل اسماعیلی

ابراهیم ـ هسنجانی

ابراهیم ـ هسنجانی (م. 301ق)

ابواسحاق ابراهیم بن یوسف بن خالد رازی هسنجانی

منسوب به هسنجان از توابع ری است و برای فراگیری علم و
دانش سفرهایی به عراق، شام و مصر داشت. 1 او از محدثانی چون عبیداللّه بن معاذ عنبری، عبدالاعلی بن حماد، هشام بن عمار و ابوطاهربن سرح بهره علمی برد2 و شاگردانی مانند ابوجعفر اصفهانی بزرویه، ابوعمروبن مطر نیشابوری و ابوبکر اسماعیلی را تربیت کرد. 3 برخی از اهل سنّت، وی را در نقل حدیث مورد اعتماد4 و مذهب او را شافعی دانسته اند. 5 ابواسحاق اثری به نام المسند که بیش از صد جزء بوده، از خود بر جای گذاشت6 و در سال 301 هجری درگذشت. 7

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 5 / 642. 2 ـ تاریخ الاسلام 23 / 57. 3 ـ الاکمال 7 / 322. 4 ـ تاریخ مدینة دمشق 7 / 283. 5 ـ البدایة والنهایة 11 / 121. 6 ـ تاریخ الاسلام 23 / 57. 7 ـ الانساب 5 / 642.

دیگر منابع: معجم البلدان 5 / 406؛ هدیه العارفین 1 / 4؛ طبقات الحفاظ 304؛ اللباب 3 / 388؛ طبقات علماءالحدیث 2 / 411؛ الوافی بالوفیات 6 / 172؛ شذرات الذهب 2 / 235؛ النجوم الزاهرة 3 / 184؛ تهذیب تاریخ دمشق 2 / 314؛ العبر 1 / 441؛ سیر اعلام النبلاء 14 / 115؛ تذکره الحفّاظ 2 / 692؛ کشف الظنون 1 / 1685.

محمود هیئتی

ابن آخر

ابن آخر موسی ـ ابن آخر

ابن آدمی حسین ـ آدمی

ابن ابان احمد ـ اندلسی

ابن ابی الازهر محمد ـ خزاعی

ابن ابی الاشعث احمد ـ ابن ابی الاشعث

ابن ابی بغل احمد ـ کاتب

ابن ابی ثابت ابراهیم ـ عبسی

ابن ابی ثلج محمد ـ کاتب

ابن ابی الجلیل عبدالعزیز ـ مصری

ابن ابی حاتم عبدالرحمان ـ رازی

ابن ابی الحسین محمد ـ جارودی

ابن ابی رافع احمد ـ صیمری

ابن ابی رافع علی ـ بغدادی

ابن ابی زلازل حسین ـ کلابی

ابن ابی زمنین محمد ـ البیری

ابن ابی

زیدابن ابی زید عبداللّه ـ قیروانی