365 ـ 366. 12 ـ الیاقوت 78. 13 ـ خاندان نوبختی 168 ـ 170. 14 ـ مجله کلام اسلامی 2 / 2 / 21. 15 ـ الیاقوت 37. 16 ـ الیاقوت، مقدمه 17. 17 ـ خاندان نوبختی 170؛ الذریعه 25 / 272. 18 ـ انوارالملکوت 2. 19 ـ رسائل و مقالات 1 / 341. 20 ـ مستدرکات اعیان الشیعه 7 / 12. 2
[1] ـ اعیان الشیعه 1 / 135. 22 ـ ریحانه الادب 6 / 247. 23 ـ اعیان الشیعه 2 / 110. 24 ـ الیاقوت 44. 25 ـ انوارالملکوت 104.

دیگر منابع: تاریخ الادب العربی 3 / 338؛ تاریخ التراث العربی 1 / 3 / 295؛ موسوعة مؤلفی الامامیه 1 / 122؛ تاریخ فلاسفه ایرانی 128؛ الذریعه 1 / 62، 2 / 444؛ روضات الجنات 5 / 22؛ مرآه الکتب 159 ـ 161؛ مستدرکات علم رجال الحدیث 1 / 221؛ طرائف المقال 2 / 607؛ رجال (الخاقانی) 149؛ فهرس التراث 1 / 262؛ الشیعه وفنون الاسلام 51؛ دایره المعارف بزرگ اسلامی 2 / 178.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

ابراهیم ـ نهمی

ابراهیم ـ نهمی (قرن 3ق)

ابواسحاق ابراهیم بن سلیمان بن عبیداللّه نهمی خزّار کوفی

وی از شیعیان کوفه بود و در بین قبیله خود، بنی نهم زندگی می کرد. مدتی را نیز در میان بنی تمیم و بنی هلال زیست. 1 وی روایتی امامان معصوم علیهم السلام ندارد؛ 2 ولی از کسانی چون ابونعیم، علی بن غراب، یحیی بن هاشم، ابراهیم بن حکم و جابربن اسماعیل حدیث شنید. 3 بیشتر علمای رجال شیعه او را محدثی ثقه دانسته اند؛ ولی ابن غضائری او را در نقل حدیث و مذهب، ضعیف به شمار آورده است. حمیدبن زیاد (م. 310ق)، ابوطالب انباری و دیگران از او روایت کرده اند. 4 او آثاری چون مقتل امیرالمؤمنین علیه السلام ، حدیث ابن الحرّ، الدعاء، المناسک، اخبار ذی القرنین، ارم ذات العماد، قبض روح المؤمن والکافر، دفائن، خلق السماوات، اخبار جُرهم، النوادر، الخطب (خطب امیرالمؤمنین علیه السلام) را تألیف کرده است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ رجال (النجاشی) 1 / 93. 2ـ رجال (الطوسی) 440. 3 ـ لسان المیزان 1 / 66. 4 ـ جامع الرواة 1 / 22. 5 ـ رجال (النجاشی) 1 / 93؛ الفهرست (الطوسی) 6.

دیگر منابع: معالم العلماء 2؛ رجال (ابن داوود) 15؛ حاوی الاقوال 1 / 123؛ نقدالرجال 9؛ خلاصه الاقوال 5؛ معجم الادباء 1 / 161؛ منهج المقال 22؛ مجمع الرجال 1 / 45؛ اعیان الشیعه 2 / 141؛ تنقیح المقال 1 / 18؛ الوجیزه 5؛ ایضاح المکنون 1 / 64؛ منتهی المقال 1 / 165؛ قاموس الرجال 1 / 138؛ هدیه العارفین 1 / 3؛ ایضاح الاشتباه 85.

رضا جعفری نوقاب

ابراهیم ـ نیشابوری (م. 400 ق)

ابواسحاق ابراهیم بن منصوربن خلف نیشابوری

از زندگی وی اطلاعات اندکی در دست است. ابواسحاق پیش از سده پنجم هجری می زیسته و چنان که خود در باب آفرینش آسمان یادآوری می کند، مطالبی را در این زمینه از ابواحمد حسین بن احمد قصّار نیشابوری در نیشابور شنیده است و درحقیقت با هفت واسطه از محمدبن سائب کلبی (م. 146ق) روایت کرده است. 1 ابواسحاق نویسنده کتاب قصص الانبیا است که به نوشته فلیکی تاور، خاورشناس معروف، قدیمی ترین کتاب در این موضوع است. 2

نسخه هایی از این کتاب به زبان فارسی در کتابخانه های پاریس، لندن، ترکیه، هندوستان و آلمان موجود است3 و در سال 1340 شمسی در تهران به چاپ رسیده است. 4 اسماعیل پاشا از فردی با عنوان ابواسحاق کرابیسی نام برده که اهل بخارا و ساکن نیشابور بوده و در سال 400 هجری از دنیا رفته است. همو می نویسد: ابواسحاق دارای کتاب مختصری درباره معجزه های پیامبران است و احتمالاً درباره قصص انبیاست. 5 به احتمال قریب به یقین همان ابراهیم بن منصور است؛ اما شخصی که با عنوان ابراهیم بن محمدبن خلف از اهالی بخارا که سمعانی، ابن ماکولا و دیگران از او نام برده اند، 6 با مؤلف ارتباطی ندارد، به دلیل اینکه مؤلف قصص الانبیا فردی گمنام است؛ اما ابواسحاق بخارایی از راویان تقریبا معروف است و قرینه ای نیز بر یکی بودن آن دو وجود ندارد.

پی نوشت ها

[1] ـ قصص الانبیا (نیشابوری) 3 و مقدمه آن 13. 2 ـ قصص الانبیا (نیشابوری) 15 و مقدمه. 3 ـ قصص الانبیا (نیشابوری) 15. 4 ـ الذریعه 7 / 102 ـ 103. 5 ـ هدیه العارفین 1 / 7. 6 ـ الانساب 2 / 378؛ الاکمال 2 / 345.

دیگر منابع: کشف الظنون 2 / 1328.

اسماعیل اسماعیلی

ابراهیم ـ هاشمی

ابراهیم ـ هاشمی (حدود 235 ـ 325ق)

ابواسحاق ابراهیم بن عبدالصمدبن موسی هاشمی عباسی بغدادی

تاریخ دقیق ولادت وی معلوم نیست. ذهبی می نویسد: ابواسحاق به هنگام مرگ، بیش از نود سال از عمرش گذشته بود. 1 با توجه به این مطلب و سال درگذشت وی می توان ولادتش را در دهه سوم قرن سوم