منابع رجالی او را فقیه1 و مالکی مذهب دانسته اند. 2 در سال 319 هجری به مشرق سفر کرد و سال 333 هجری برگشت و به تألیف آثاری پرداخت که از بزرگان علمی آموخته بود. در سال 379 هجری از دنیا رفت. 3 الاقتصاد در زمینه فقه، الاستبصار در زهد4 و برنامج آثار اوست. 5

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 26 / 641. 2 ـ هدیه العارفین 1 / 68. 3 ـ الصله 1 / 7. 4 ـ تاریخ الاسلام 26 / 641. 5 ـ الاعلام 1 / 146.

دیگر منابع: الدیباج المذهب 108؛ معجم البلدان 1 / 195؛ فرهنگ زندگی نامه ها 1 / 389؛ معجم المؤلفین 1 / 266؛ لب الالباب 61.

احسان آذرکمند

احمد ـ اشعری

احمد ـ اشعری (م. 306ق)

ابوعلی احمدبن ادریس بن احمد اشعری قمی معلم

وی قمی1 و از اصحاب امام حسن عسکری علیه السلام بوده؛ ولی از ایشان روایتی نقل نکرده است. 2 از محضر احمدبن محمدبن یحیی، حمدان بن سلیمان و حسین بن احمد بن یحیی بن عمران حدیث آموخت. 3 علمای رجال شیعه او را فقیه محدثی ثقه، کثیرالحدیث و صحیح الروایه دانسته اند. 4 جماعتی از بزرگان و محدثان شیعه همچون علی بن حسین بن موسی و محمدبن حسن بن ولید از او روایت کرده اند. 5 اشعری آثاری چون المقت والتوبیخ6 و النوادر را که کتابی بزرگ و سودمند بوده را تألیف کرد که احمدبن جعفربن سفیان آن را روایت نموده است. وی در سال 306 هجری در سفر حج و در منطقه قرعاء (محلی بین کوفه و مکه) از دنیا رفت. 7

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ قم (ناصرالشریعه) 168. 2 ـ رجال (الطوسی) 428. 3 ـ اختیار معرفه الرجال 3 و 307 و 505. 4 ـ رجال (النجاشی) 1 / 236. 5 ـ لسان المیزان 1 / 136. 6 ـ معالم العلما 15. 7 ـ الفهرست (الطوسی) 26.

دیگر منابع: رجال (ابن داوود) 36؛ امالی (شیخ مفید) 59؛ الغیبه (الطوسی) 161؛ منهج المقال 31؛ خلاصه الاقوال 16؛ رسالة ابی غالب الزراری 52؛ تنقیح المقال 1 / 49؛ اعیان الشیعه 2 / 477؛ الذریعه 24 / 319؛ معجم المؤلفین 1 / 157.

رضا جعفری نوقاب

احمد ـ اصفهانی (حدود 210 ـ پس از 320ق)

ابوجعفر احمدبن علویه اصفهانی کرمانی (کرّانی) معروف به ابن الاسود کاتب

از شعرای اهل بیت علیهم السلام و از راویان و محدثان مورد اعتماد شیعه امامیه است. 1 یاقوت حموی می نویسد: وی در سال 310 هجری و در 98سالگی شعری را برای فردی به نام حمزه انشاد کرده2 که معلوم می شود وی در حدود سال 210 هجری به دنیا آمده است. او از تاریخ نگار فقیه، ابواسحاق ابراهیم بن محمدبن سعید ثقفی (م. 283ق) و محمدبن احمدبن محمدبن بشربن بطال روایت کرده است. 3 برخی از راویان مشهور چون حسین بن محمدبن عامر، 4 سعدبن عبدالله اشعری قمی (م. 299 / 301ق)، 5 ابوجعفر احمدبن یعقوب اصفهانی6 و عبدالله بن حسن مؤدب از او روایت کرده اند. 7 همچنین شیخ القمیین ابوجعفر محمدبن حسن بن ولید قمی (م. 343ق) که بسیار مقید بوده که از غیرثقة روایت نکند ـ و حتی برخی از روایت کنندگان ضعیف را از قم اخراج می کرده ـ از احمدبن علویه مذکور روایت کرده8 که نشان می دهد تا چه حد احمدبن علویه وثاقت داشته است. در جلالت قدر او همین بس که اخبار و احادیث او در کتاب های بزرگ حدیثی شیعه مانند من لایحضره الفقیه، التهذیب، الامالی صدوق و الامالی مفید وجود دارد. 9 احمدبن علویه واژه شناس و ادیب، شاعری نیکوسخن و همچنین ـ به گفته یاقوت ـ از اصحاب ابوعلی لُغَذه و ندیم امیران و حاکمانی چون دُلَف بن ابی دلف عجلی و احمدبن عبدالعزیز عجلی بوده10 و ثعالبی نیز او را از کاتبان اصفهان و شاعران این شهر بر شمرده است. 11 وی عمر بسیار طولانی داشت و درگذشت او پس از سال 320 هجری بوده است. 12 آثار او عبارت اند از: الاعتقاد فی الادعیه (دعاءالاعتقاد)، 13 الرسایل (الرسایل المختاره)، کتابی در باب دعا، رسالةٌ فی الشیب والخضاب، قصیده ای بلند و زیبا در بردارنده هزار قافیه14 در مدح و فضایل امیرمؤمنان علی علیه السلام و اثبات جانشینی آن حضرت از حدیث غدیر. 15 ابوحاتم سجستانی درباره این قصیده که قصیده نونیه نامیده شده و همچنین به الالفیه والمحبّره موسوم است16 خطاب به اهل بصره گفته که ای اهل بصره ! به خدا سوگند، اهل اصفهان با این قصیده بر شما غلبه کرده و پیروز شدند. وی کسانی را نیز هجو کرده است. 17 الندیم اشعار او را پنجاه ورقه ذکر کرده است. 18