او اهل نسف، از شهرهای بزرگ ماوراءالنهر بین جیحون و سمرقند بود. در سال 350ه1 یا پس از آن به دنیا آمد. 2 نسفی به بلاد گوناگون خراسان سفر نمود و در مرو و سرخس برای مدتی اقامت گزید و نزد زاهر سرخسی و ابوسهل هارون استرآبادی شاگردی کرد. 3 مستغفری از فقهای حنفیه و از محدثان برجسته و خطیب و مفتی نسف بود و در عصر خویش نظیر نداشت. 4 از شعر و ادب بی بهره نبود5 و در پزشکی ماهر بود افرادی چون قاضی ابومنصور محمد سمعانی (جد بزرگ صاحب الانساب) و ابومحمد حسن سمرقندی از جمله شاگردان او بودند. 6 علامه مجلسی در کتاب بحار الأنوار در باب طب از کتاب طب النبی او استفاده کرده و آن را خیلی مفید خوانده است. همچنین خواجه نصیرالدین طوسی در اواخر کتاب آداب المتعلمین از این اثر به خوبی یاد کرده است. سیدابن طاووس نیز در رسالة الاستخارات، از کتاب الدعوات او به نیکی یاد می کند؛ به همین دلیل برخی از رجال نویسان احتمال تشیع او را داده اند؛ 7 ولی او در اصول اشعری و در فروع حنفی مذهب است. 8 نسفی سرانجام در ماه جمادی الاول 432ه در شهر نسف درگذشت. 9 برخی سال وفات او را 402ه دانسته اند. 10 آثار او عبارت اند از: تاریخ نسف، تاریخ کش، معرفة الصحابه، الدعوات، المنامات، خطب النبی صلی الله علیه و آله، دلائل النبوه، فضائل القرآن، الشمائل، تاریخ سمرقند، زیادات فی المختلف، رساله ای کوچک در باب حدیث، 11 الشعر و الشعراء، 12 التمهید فی التجوید، 13 الایام و اللیالی، العرفاء. 14
پی نوشت ها
[1] ـ الانساب 5 / 286. 2 ـ تاریخ الاسلام 29 / 365. 3 ـ الانساب 5 / 286. 4 ـ الجواهر المضیه 2 / 19، 20. 5 ـ دمیة القصر 1 / 664. 6 ـ الانساب 5 / 286. 7 ـ اعیان الشیعه 4 / 183. 8 ـ روضات الجنات 2 / 235. 9 ـ الانساب 5 / 286. 10 ـ کشف الظنون 1 / 296. 1 [1] ـ تاریخ الاسلام 29 / 364. 12 ـ اعیان الشیعه 4 / 183. 13 ـ الاعلام 2 / 128. 14 ـ هدیة العارفین 1 / 253.
ابوطامی (ابوفاتک) جیّاش بن نجاح ظهیرالدین ملک المکین حبشی یمنی معروف به ابن نجاح.
از حاکمان یمن و فردی زیرک، شجاع، ادیب، شاعر و مورخ بود. پدرش نجاح نیز از حاکمان یمن بود که در سال 452ه به دست علی بن محمد صلیحی برکنار و مسموم گردید. در پی آن فرزندان نجاح از جمله جیّاش متواری شدند؛ ولی پس از مدتی یکی از آنها به نام سعید احول با تهیه لشکری به یمن حمله برد و صلیحی را به قتل رسانیده و بر شهر زَبید مسلط شد. سعید در سال 481ه به دست احمد فرزند صلیحی به قتل رسید و برادرش جیّاش به هند گریخت. او پس از شش ماه اقامت در هند، به منظور بازپس گیری حکومت، مخفیانه به یمن بازگشت و با فراهم آوردن پنج هزار نفر قیام کرد و در اواخر سال 481ه بر زَبید مسلط شد و به تدریج از زبید تا تهامه را زیر سیطره و حکومت خویش درآورد و سرانجام در سال 498 یا 500ه چشم از جهان فرو بست. 1 پس از مرگ وی خاندان بنونجاح تا سال 553ه بر یمن حکومت کردند. 2 آثار او به شرح ذیل است: ترسّل؛ 3 المفید فی اخبار زَبید در تاریخ، دیوان شعر. گفته شده دیوان شعر وی مشتمل بر نظم و نثر در چند مجلد بوده است. 4
پی نوشت ها
1ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 23 [1] ـ 234؛ تاریخ ابن الوردی 1 / 324 و 325. 2ـ صبح الأعشی 5 / 27. 3ـ الاعلام 2 / 148. 4ـ الوافی بالوفیات 11 / 228.
دیگر منابع: الوافی بالوفیات 13 / 359؛ مآثر الانافه فی معالم الخلافه 2 / 21؛ السلوک فی طبقات العلماء و الملوک 1 / 254 و 2 / 527؛ تاریخ المستبصر 1 / 28،
نام کتاب : دائرة المعارف مؤلفان اسلامی نویسنده : --- جلد : 3 صفحه : 111