پی نوشت ها

[1] ـ تکملة الصله 1 / 230. 2 ـ دائرة المعارف بزرگ اسلامی 3 / 706. 3 ـ جذوة المقتبس 185. 4 ـ عیون الانباء 500. 5 ـ دانش نامه ایران و اسلام 4 / 634. 6 ـ عیون الانباء / 500. 7 ـ جذوة المقتبس 185.

دیگر منابع: الاعلام 2 / 161؛ معجم المؤلفین 3 / 179.

عبداللّه لعلی باقری

حسّان ـ قرطبی

حسّان ـ قرطبی (م 410ه)

ابوعبده حسان بن مالک بن ابی عبده قرطبی مشهور به ابن ابی عبده.

وی اهل قرطبه اندلس بود. 1 از قاضی ابوالعباس احمدبن عبداللّه بن ذکوان روایت کرد. ابومحمد علی بن احمد2 و ابومحمدبن حزم (م456) از او روایت کرده اند. 3 او را سرآمد در لغت و ادبیات، شاعری توانا و از خانواده ای بزرگ صاحب منصب معرفی کرده و گفته اند وی مدتی وزیر مستظهر عبداللّه لرحمان بن هشام بود. 4 در سال وفاتش اختلاف است و آن را از سال 320 تا 420ه ذکر کرده اند. 5 ذهبی مرگ او را در ماه شوال سال 416ه آورده است. 6 با توجه به مرگ ابن ابی عامر و شاگردش ابن حزم، باید در همین حدود مرده باشد و نه در سال 320. او اثرش را به سبک سهل بن ابی غالب تدوین کرد و نام او را ربیعه و عقیل گذاشت و سیصد بیت از اشعارش را در آن جای داد و هنگام ارائه آن به منصوربن ابی عامر (م392)، مبلغی را به عنوان صله دریافت نمود. 7

پی نوشت ها

[1] ـ کتاب الصله 1 / 155. 2 ـ جذوة المقتبس 183. 3 ـ بغیة الملتمس 270. 4 ـ معجم الادباء 7 / 221. 5 ـ معجم الادباء 7 / 221؛ الاعلام 2 / 177. 6 ـ تاریخ الاسلام 28 / 398. 7 ـ جذوة المقتبس 183.

دیگر منابع: تاریخ التراث العربی 2 / 5 / 82؛ بغیة الوعاة 1 / 544؛ ریحانة الادب 7 / 190؛ روضات الجنات 3 / 24؛ فرهنگ بزرگان 140؛ هدیة العارف 1 / 264؛ معجم المؤلفین 3 / 192.

پژوهشکده

حسکانی عبیداللّه لله ـ حسکانی

حسن ـ ابن خُمار

حسن ـ ابن خُمار (33
[1] ـ 440ه)

ابوالخیر حسن بن سواربن بابابن بهنام بغدادی معروف به ابن خمار.

تبار وی ایرانی بود و در سال 331 در بغداد زاده شد و رشد
یافت1 و نزد استادانی همانند یحیی بن عدی2 و ابونصر منصوربن علی به تحصیل پرداخت. 3 او که پزشک، فیلسوف، متکلم و مترجمی توانمند بود، شاگردانی مثل ابوالفرج علی بن حسین بن هند (از کاتبان عضدالدوله دیملی) 4 و ابوالفرج عبداللّه بن طبیب را دانش آموخت. 5 ابن خمار تا سنین پیری مسیحی بود؛ ولی به گفته خود، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را در خواب دید که او را به اسلام دعوت می کرد؛ ازاین رو مسلمان شده و به حفظ قرآن و آموختن فقه روی آورد. 6 ابن خمار در پزشکی بسیار مهارت داشت؛ به همین دلیل وی را بقراط دوم و جالینوس لقب داده بودند. 7 ابوالخیر سالیان دراز نزد سلطان محمود در غزنه و مدتی در دربار مأمون بن مأمون بن محمدخوارزم شاه به سر برد؛ اما گویند درعین حال با فقرا و ضعیفان فروتن و در مقابل حاکمان و زورمندان متکبر بود8 تا جایی که سلطان محمود در برابر عظمت او زمین را بوسید. 9 ابن خمار در سال 440ه بدرود حیات گفت. 10 مرگ او در سال های 489 و 492 هم ثبت شده11 که چندان صحیح به نظر نمی رسد. این دانشمند بزرگ آثار بسیاری بر جای نهاد که عبارت اند از: الهیولی، الوفاق بین رأی الفلاسفة و النصاری، تفسیر ایساغوجی (مشروح)، تفسیر ایساغوجی (مختصر)، الصدیق و الصداقه، سیرة الفیلسوف، الحوامل، مقاله ای در طب، الدیابطا و معناه التقطیر، الآثار المخیله فی الجو الحادثة عن البخار المائی (ترجمه)، الآثار العلویه (ترجمه)، اللینس فی الکتب الاربعة فی المنطق الموجود من ذلک، مسائل ثاوفرسطس (ترجمه)، الاخلاق (ترجمه)، 12 السعاده، الافصاح عن رأی القدماء فی باری تعالی و فی الشرایع و موردیها، امتحان الاطباء، خلق الانسان و ترکیب اعضائه، تدبیر المشایخ، تصفح ماجری بین یحیی بن عدی و ابراهیم بن بکوس فی سورة النار، الصرع، تقاسیم ایساغوجی و قاطیغوریاس لالینوس الاسکندرانی، 13 الاسطقسات و الرأس. 14

پی نوشت ها

[1] ـ عیون الانباء 428. 2 ـ الفهرست (الندیم) 323. 3 ـ الجماهر فی الجواهر 42. 4 ـ معجم المطبوعات العربیه 1 / 279. 5 ـ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 3 / 463. 6 ـ نزهة الارواح و روضة الافراح 359. 7 ـ چهارمقاله (عروضی) 118. 8 ـ نزهة الارواح و روضة الافراح 359. 9 ـ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 3 / 463. 10 ـ فرهنگ زندگی نامه ها 1 / 407. 1
[1] ـ ریحانة الادب 7 / 509؛ نامه دانشوران 1 / 88. 12 ـ الفهرست (الندیم) 323. 13 ـ عیون الانباء 428. 14 ـ هدیة العارفین 1 / 277.