شد2 و در محله درب زعفرانی سکونت گزید. از استادانی چون ابوبکر قطیعی، حسین بن محمد عسکری و ابوسعید حرقی حدیث آموخت. 3 مقنعّی از محدثان برجسته عراق در عصر خویش4 و فردی مورد اعتماد و امین بود. 5 بیشتر فعالیت های علمی وی در زمینه ادبیات عرب، شعر، مذاکره با حاکمان و همنشینی با ایشان بود. شاگردانی چون احمدبن علی خطیب6 و ابونصر ابن ماکولا7 از وی حدیث آموخته و روایت کرده اند. تألیفات او الامالی8 یا المنتقی من حدیث الجوهری9 می باشد. اشعاری نیز از وی برجامانده است. 10 وی سرانجام درحالی که بیش از نود سال عمر داشت، 11 در سال 45412 یا 44413 در بغداد درگذشت14 و در مقبره باب مبرز دفن گردید. 15

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 7 / 393. 2 ـ الانساب 2 / 125. 3 ـ تاریخ بغداد 7 / 393. 4 ـ تاریخ الاسلام 30 / 356. 5 ـ تاریخ بغداد 7 / 393. 6 ـ الانساب 2 / 126. 7 ـ سیر اعلام النبلاء 18 / 69. 8 ـ کشف الظنون 1 / 164. 9 ـ الاعلام 2 / 202. 10 ـ النجوم الزاهره 5 / 71. 1
[1] ـ شذرات الذهب 3 / 292. 12 ـ تاریخ بغداد 7 / 393. 13 ـ الوافی بالوفیات 12 / 123. 14 ـ اللباب 3 / 248. 15 ـ تاریخ بغداد 7 / 393.

دیگر منابع: العبر 2 / 301؛ دول الاسلام 232؛ الاعلام بوفیات الاعلام 1 / 302؛ البدایة و النهایه 12 / 88؛ توضیح المشتبه 8 / 248.

اسماعیل اسماعیلی

حسن ـ حدّاد

حسن ـ حدّاد (338 ـ 425ه)

ابوعلی حسن بن ایوب بن محمد حداد انصاری قرطبی.

وی در محرم سال 338ه متولد شد. او اهل قرطبه بود. فقه را نزد قاضی ابوبکربن زرب آموخت و حدیث را از ابوعیسی لیثی، ابوعلی بغدادی، احمدبن ثابت تغلبی و محمدبن عبیدون فرا گرفت. او که از فقهای مالکی و فردی محدث، ادیب و دارای اشعاری زیبا بود، در جمع شورای قرطبه بر دیگران مقدم بود. بزرگانی از علما مانند ابوعمربن مهدی از او روایت کرده است1 حداد را اولین شخص قرطبه از نظر فتوا دانسته اند. 2 کتاب مسائل ابی بکربن زرب در چهار مجلد از او می باشد. 3 سرانجام وی در 87 سالگی در رمضان4 سال 425ه درگذشت و در پشت باب قنطره قرطبه دفن شد. 5

پی نوشت ها

[1] ـ کتاب الصله 1 / 136. 2 ـ بغیة الملتمس 265. 3 ـ ایضاح المکنون 2 / 474. 4 ـ تاریخ الاسلام 29 / 154. 5 ـ کتاب الصله 1 / 136.

دیگر منابع: ترتیب المدارک 2 / 433؛ هدیة العارفین 1 / 274؛ معجم المؤلفین 3 / 208؛ لغت نامه دهخدا 6 / 7896.

محمود هیئتی

حسن ـ خبری

حسن ـ خبری (426ه)

ابومحمد حسن بن حسین بن علی (عمربن خشنام) خَبْری شیرازی.

وی شیرازی است1 و چون معاصر و همنشین با فضل بن یحیی بن ابراهیم خبری بوده، به خَبْری ملقب گشته است. 2 برخی او را فقیه و مفسر آورده و شهرت او را ناشی از انتساب او به خَبْر، روستایی در شیراز دانسته اند3 که درست تر به نظر می رسد؛ زیرا برادرش هم خبری نامبردار بود. او از دانشمندان صاحب نام و متکلم شیراز به شمار می رفت و در فنون علوم بی نظیر بود. سالیان متمادی در جامع عتیق مردم را موعظه می کرد و پس از وی برادرش ابوبکر خبری قائم مقام او گشت. 4 وی عالمی باورع، زاهد و اهل معرفت بود و دارای تصانیف مفید و مهمی در علوم دین بوده است؛ مانند عیون التفاسیر. وی در سال 426ه درگذشت. 5

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 2 / 344. 2 ـ الانساب 2 / 319. 3 ـ معجم المفسرین 1 / 139. 4 ـ شیرازنامه 150. 5 ـ شدالازار 114.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 3 / 219.

اسماعیل اسماعیلی

حسن ـ خلاّل

حسن ـ خلاّل (352 ـ 439ه)

ابومحمد حسن بن محمدبن حسن بن علی خلاّل بغدادی.

وی در سال 352ه زاده شد. ابتدا در محله نهرالقلایین بغداد می زیست؛ سپس به محله باب البصره نقل مکان نمود. او از محدثان مورد اعتماد اهل سنت عراق بود و علم حدیث را از استادان بزرگی چون ابوبکر قطیعی و محمدبن اسماعیل ورّاق فرا گرفت و از ایشان روایت نمود. علم قرائت را نیز از علی بن عمروبن سهل آموخت. 1 او از حفّاظ حدیث به شمار می رفت. 2 شاگردانی چون خطیب بغدادی، ابوالحسین مبارک بن عبداللّه لجبار صیرفی و جعفربن محسن سلماسی از وی روایت نقل کرده و حدیث آموخته اند. خلاّل دارای آثاری به شرح ذیل است: المسند علی الصحیحین، 3 اخبار الثقلاء، طبقات المعبرین، 4 الامالی. 5 وی سرانجام در 25