پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 2 / 195. 2 ـ الانساب 4 / 190. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 18 / 587. 4 ـ معجم الادباء 9 / 152. 5 ـ اعیان الشیعه 5 / 256. 6ـ تاریخ الاسلام 33 / 83. 7 ـ معجم المؤلفین 3 / 236.

دیگر منابع: معجم البلدان 4 / 122؛ الوافی بالوفیات 12 / 68؛ هدیة العارفین 1 / 277؛ ایضاح المکنون 1 / 486؛ لغت نامه دهخدا 1 / 286؛ وفیات الاعیان 2 / 89.

احسان آذرکمند

حسن ـ عنصری

حسن ـ عنصری (350 ـ 432ه)

ابوالقاسم حسن بن احمد عنصری بلخی.

شاعر نامدار بلخی در قرون چهارم و پنجم هجری بود. در سال 350ه در بلخ به دنیا آمد. 1 از دوران کودکی، تحصیل و زندگی او در بلخ اطلاع چندانی در دست نیست و آنچه موجود است مربوط به دوران حضور وی در غزنین و دربار سلطان محمود غزنوی می باشد. گفته شده است در جوانی با ثروتی که به ارث برده بود به تجارت پرداخت، اما اموالش به غارت رفت. در این سفر از طریق امیر نصربن ناصرالدین به دربار سلطان محمود راه یافت و پس از مدتی به مقام ملک الشعرایی دربار محمود رسید و مرجع ادبا و شعرای زمان خود گردید و بر چهارصد تن از شعرای نامی دربار محمود از جمله فردوسی، عسجدی غضایری، اسدی طوسی، فرخی، شهابی، سرخسی، راشدی، مسعودی، خرمی و بهرامی برتری یافت. وی از این راه به ثروت بسیاری دست پیدا کرد؛ به طوری که گفته اند چهارصد غلام داشت و چهارصد شتر نیز، ثروت منقول او را حمل می کردند. 2 عنصری قصاید بلندی در مدح سلطان محمود سرود؛ 3 ولی با این حال گفته شده در مداحی، اصول اخلاقی را زیر پای نمی گذاشت. 4 منظومه های بسیاری داشت که تنها قسمتی از اشعارش باقی مانده است. دیوان سه هزار بیتی عنصری پیش رضاقلی خان هدایت بوده و یک نسخه هم که شامل پنج هزار بیت است در کتابخانه مجلس تهران و نسخه دیگری شامل دو هزار بیت در کتابخانه مدرسه سپهسالار جدید تهران است. 5 چند مثنوی نیز از او به جای ماند که عبارت اند از: سرخ بت و خنگ بت، عین الحیاة یا نهروعین، شادبهر (شادبخت)، وامق و عذراء که از آن ابیات پراکنده ای باقی مانده
است، 6 خسرونامه و منطق الطیر از دیگر آثار اوست. 7 وی در سال 431 یا 432 در غزنین درگذشت. 8

پی نوشت ها

[1] ـ فرهنگ بزرگان 141. 2 ـ ریحانة الادب 4 / 215 ـ 217. 3 ـ تاریخ نظم و نثر 1 / 38. 4 ـ فرهنگ بزرگان 141. 5 ـ ریحانة الادب 4 / 215 ـ 216. 6 ـ تاریخ نظم و نثر 1 / 38. 7 ـ هدیة العارفین 1 / 275. 8ـ ریحانة الادب، همان؛ فرهنگ بزرگان 141.

دیگر منابع: الذریعه 9 / 350 و 773 و 13 / 3؛ الکنی و الالقاب 2 / 488؛ لغت نامه دهخدا 10 / 14471؛ تاریخ ادبیات در ایران 1 / 559؛ فرهنگ سخنوران 409؛ هدیة العارفین 5 / 275.

معصومه اخلاقی

حسن ـ غزنوی

حسن ـ غزنوی (م پیش از 500 ه)

جمال الدین حسن بن ناصرغزنوی علوی.

وی از شعرای قرن پنجم ه است. شاعر معروف سنایی غزنوی، او و برادرش محمد را مورد مدح و ستایش قرار داده است. به گفته دهخدا برخی از نویسندگان همچون عوفی، غزنوی را با حسن بن محمد حسینی معروف به اشرف یکی دانسته اند، درحالی که دو نفرند. جمال الدین قبل از سال 500ه از دنیا رفت و مسعود سعد سلمان در رثای وی اشعاری سرود. 1

وی سی سال عمر کرد. دیوان اشعاری دارد. 2

پی نوشت ها

[1] ـ لغت نامه دهخدا 6 / 7905. 2 ـ الذریعه 9 / 244.

رضا جعفری نوقاب

حسن ـ فارقی

حسن ـ فارقی (م 487ه)

ابونصر حسن بن اسدبن حسن فارقی ملقب به ابن اسد.

وی در لغت، نحو، ادب و شعر مهارت داشت و از جمله شعرا و ادبای مشهور زمانه اش به شمار می رفت. او در ایام وزارت نظام الملک و سلطنت ملک شاه به دربار سلجوقیان راه یافت و مشغول به کار گردید، و در ضمن به کار نویسندگی و گفتن اشعار در مدح درباریان می پرداخت. 1 احمدبن مروان از بزرگان دربار سلاجقه بود که شعرا به نزدش می رفتند و از او صله دریافت می داشتند. روزی غسّانی از شعرای عجم به حضور احمدبن مروان رسید. هر کسی که از شعرا به