پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 5 / 530. 2 ـ البدایة و النهایه 11 / 347. 3 ـ المنتظم 15 / 86. 4 ـ خاندان نوبختی 240. 5 ـ الانساب 2 / 112. 6 ـ تاریخ بغداد 5 / 233، 7 / 309، 11 / 346 و 12 / 118. 7ـ الانساب 1 / 433 و 5 / 530. 8ـ تاریخ بغداد 7 / 309. 9 ـ میزان الاعتدال 3 / 124؛ لسان المیزان 4 / 222. 10 ـ اللباب فی تهذیب الانساب 3 / 328. 1
[1] ـ هدیة العارفین 1 / 274.

دیگر منابع: تاریخ مدینة دمشق 10 / 260، 13 / 182، 417؛ تذکرة الحفّاظ 3 / 1062، عیون الانباء 309؛ اعیان الشیعه 1 / 183، 2 / 429 و 5 / 56؛ الکنی و الالقاب 3 / 269.

گلشاد حیدری

حسن ـ نیشابوری

حسن ـ نیشابوری (م 406ه)

ابوالقاسم حسن بن محمد بن حبیب بن ایوب نیشابوری نظام الدین.

او از بزرگان و پیشگامان عصر خویش در علم قرائت و معانی بود. 1 از محمدبن یعقوب اصم، ابوالحسن کارزی، محمدبن صالح بن هانی، ابوحاتم بُستی و احمدبن سرفقانی حدیث شنید و روایت کرد. ابوبکر حیری، ابوالفتح محمدبن اسماعیل فرغانی و ابوعلی سکاکی از او روایت کرده اند. ابواسحاق ثعلبی از شاگردان خاص او می باشد. 2 درباره او چنین آمده که وی ادیب، نحوی، مفسر، مورخ، مقری، واعظ و شاعر می باشد. نیشابوری علاوه بر آن آشنای به مغازی، قصص و سیر بود و در زمینه قرائات و تفسیر، تصنیفات فراوانی داشت. او عوام را موعظه کرده و برای اهل علم و ادب تدریس می کرد. در نیشابور به نشر دانش و علم همت گماشت و آثارش در مناطق مختلف مورد استفاده قرار می گرفت. او ابتدا کرامی مذهب بوده و بعدها به شافعی متمایل شد. حسن در خانه اش باغ و چاهی داشت و زمانی که کسی از منطقه دیگری نزد او می آمد اگر متمول بود، بعد از دریافت اجرت به آن شخص علم قرائت می آموخت و اگر فرد مراجعه کننده فقیر بود، در ازای یاددادن قرائت به آن شخص از او می خواست از چاه آب بیرون آورد و باغش را آبیاری نماید. 3 نظام الدین نیشابوری در سال 406ه وفات یافت4 و کتاب های زیر را از خود بر جای نهاد:

الحدائق فی الموعظه، السنن فی الحدیث، غرائب القرآن و رغائب الفرقان فی التفسیر، 5 عقلاء المجانین، 6 التنزیل. 7 همچنین اشعاری دارد. 8

پی نوشت ها

1ـ بغیة الوعاة 1 / 519. 2 ـ تاریخ الاسلام 28 / 141. 3 ـ الوافی بالوفیات
12 / 239. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 237. 5 ـ هدیة العارفین 1 / 274. 6ـ العبر 2 / 212. 7ـ الاعلام 2 / 213. 8ـ ریحانة الادب 6 / 278.

دیگر منابع: طبقات المفسرین (سیوطی) 35؛ الکامل فی التاریخ 9 / 263؛ شذرات الذهب 3 / 181؛ کشف الظنون 1 / 460؛ طبقات المفسرین (داودی) 1 / 144؛ معجم المؤلفین 3 / 278.

احسان آذرکمند

حسن ـ نیشابوری

حسن ـ نیشابوری (م443ه)

ابوعلی حسن بن مظفر ضریر نیشابوری.

نیاکان و اجداد وی اهل نیشابور بودند؛ ولی خود در خوارزم زاده شد. 1 وی ادیبی برجسته و شاعری نامدار از اهل خوارزم بود. 2 به علم لغت آشنایی خوبی داشت3 و در سروده هایش از سبک ابومنصور ثعالبی پیروی می کرد. 4 برخی نیشابوری را شیعه5 و برخی از اهل تسنن دانسته اند. 6 در بعضی منابع آمده است وی استاد ابوالقاسم زمخشری بوده، 7 ولی با توجه به اینکه زمخشری در سال 467 به دنیا آمده است، 8 صحت آن جای تردید دارد. وی در سال 443 درگذشت. 9 آثار او عبارت اند از: محاسن من اسمه الحسن، زیادات اخبار خوارزم، دیوان رسائل و ذیلی بر تتمة الیتیمه. 10

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادباء 9 / 193. 2 ـ الوافی بالوفیات 12 / 271. 3 ـ بغیة الوعاة 1 / 526؛ روضات الجنات 3 / 104. 4 ـ معجم الادباء 9 / 193. 5 ـ اعیان الشیعه 5 / 312. 6 ـ ریحانة الادب 6 / 279. 7 ـ معجم الادباء 9 / 192. 8 ـ وفیات الاعیان 5 / 173. 9 ـ ریحانة الادب 6 / 279. 10 ـ معجم الادباء 9 / 193.

دیگر منابع: کشف الظنون 1 / 108؛ معجم المؤلفین 3 / 296.

اسماعیل اسماعیلی

حسن ـ واسطی

حسن ـ واسطی (382 ـ 462ه)

ابوالجوائز حسن بن علی بن محمدبن باری واسطی کاتب ملقب به سعدالمعالی ذوالکفایتین.

ادیب شایسته، شاعر برجسته، نحوی متبحر و کاتب اهل واسط بود1 که در سال 382ه زاده شد. 2 آن گونه که از گزارش ها بر می آید، وی در زادگاه خود، علم نحو را از استادان بزرگی چون علی بن طلحه بن کردان که او شاگرد ابوعلی فارسی بوده، فرا گرفته و به درجاتی از دانش دست یافته است. 3 پس از آن به بغداد کوچ کرد و